ملا مهدی نراقی

تولد
شهر زیبا و تاریخی کاشان در طول تاریخ به «دارالمؤمنین» معروف بوده است. همواره عالمان بزرگ و نامی فراوانی از آن ظهور کرده اند و جهان اسلام از وجود نورانی آنان بهره های چشمگیری برده است. دانشمندانی که هر کدام با تألیفات خود در رشته های گوناگون چراغ هدایت شدند و یکی پس از دیگری در عرصه های علم و حکمت درخشیدند و بر زیباییهای این شهر جلوه دیگر بخشیدند. در این شهر با افول هر ستاره، ستاره ای دیگر طلوع می کند. در سال 1091 ق هنگامی که دانشمند توانگر ملامحسن فیض کاشانی چشم از دنیا فرو می بندد، از آن پس فروغ و نشاط معنوی شهر کاشان رو به افول و خمودی می نهد. این شهر حدود چهل سال زانوی غم به بغل می گیرد و به انتظار طلوع ستاره درخشان دیگر می نشیند تا اینکه در سال 1128 ق در نراق ـ یکی از روستاهای اطراف کاشان ـ نوزادی از مادر متولد می شود. پدر وی که ابوذر نام داشت و از کارگزاران ساده دولتی بود، به امید اینکه فرزندش از ناشران حقیقی شریعت محمدی (ص) و از منتظران واقعی حضرت مهدی (عج) باشد نام او را "محمد مهدی" می گذارد.

تحصیل
این فرزند دوران کودکی و نوجوانی را در روستای نراق سپری می کند. در همان اوان نوجوانی علاقه شدیدی نسبت به تحصیل علم و آگاهی از واقعیتهای هستی در وجود خود احساس می کند. پس فرصت را از دست نداده، با ذوق و شوق فراوان آماده یادگیری علوم و معارف اسلامی می شود. بدین سال محمدمهدی آوای هجرت سر می دهد و برای ثبت نام در مدرسه علوم دینی کاشان به سوی آن دیار روانه می گردد. حوزه های علمیه آن دوران، از نظر پذیرش، برنامه روشن و ثابتی نداشت. هر علاقه مندی تنها با مراجعه و معرفی آوردن از سوی روحانی محل می توانست به آسانی وارد مدرسه شود و از همان روز در پای درس استاد، حق حضور داشته باشد.
او نیز این مرحله را پشت سر می گذارد و یکی از حجره های مدرسه را برای مطالعه و اقامت شبانه روزی خود انتخاب می کند. البته سادگی ورود عاشقان حقیقت به حوزه های علمیه بدان معنا هم نبود که از هیچ نوع نظم و برنامه ای برخوردار نباشد، بلکه طلاب علاوه بر اینکه زیر نظر استادان دلسوز و پرتلاش راهنمایی شده، پرورش می یافتند، در طول دوران تحصیل خود، امتحانهای سخت و گوناگونی از قبیل فقر، بیماری، کمبود استاد و مشکلات خانوادگی و... را یکی پس از دیگری از سر می گذراندند. به این ترتیب تنها افرادی می توانستند در این مرحله حساس قبول شده، نمره عالی به دست آورند که از روحیه قوی، علاقه، پشتکار و انگیزه الهی برخوردار باشند و تنها این گروه بودند که تا آخر نیز در این سنگر پرخطر می ماندند و از کیان اسلام و مسلمانان دفاع می کردند.
هنور نتیجه این مرحله از آزمون در مورد محمد مهدی درست روشن نشده بود. معلوم نبود وی در جرگه کدام یک از این دو گروه قرار خواهد گرفت. آیا به سرنوشت آن کسانی دچار خواهد شد که با اندک گرفتاری و دشواری، درس و بحث و مدرسه را رها کردند و رفتند یا اینکه آستین همت بالا زده، طریق عشق و عرفان در پیش می گیرد؟ در هر صورت او با توکل به خداوند یکتا و تکیه بر اراده آهنین، تلاش مخلصانه خویش را پی می گیرد و در حلقه درس اندیشمند توانا مرحوم "ملا جعفر بیدگلی" حاضر می شود. چندین سال از محضر پرفیض این عالم فرزانه خوشه های علم و حکمت می چیند و دوره مقدمات، سطح و مقداری از دروس عالی را در شهر کاشان به پایان می رساند.

هجرت به اصفهان
چون درسهای موجود در کاشان نمی توانست خواسته های علمی و مشکلات درسی او را پاسخ دهد، بناچار برای تکمیل اندوخته های علمی، راهی حوزه علمیه اصفهان می شود. در آنجا پس از مدتی اقامت و جستجو در بین عالمان تراز اول، حکیم پارسا مرحوم "مولی اسماعیل خواجویی" را به استادی انتخاب می کند و در حدود سی سال توقف در آن شهر از کرسی درس وی از جمله: فقه، اصول، کلام، فلسفه، حساب، هندسه و نجوم استفاده های شایان می برد. همچنین از محضر استاد کل فلسفه مرحوم "محمد زمان کاشانی" و "شیخ محمد مهدی هرندی" نیز بهره های فراوان کسب می کند. این دوره از تحصیل ایشان در اصفهان نقش بسزایی در رشد و نبوغ علمی وی بر جای می نهد و استعدادهای نهفته اش را بخوبی شکوفا کرده، او را به مرحله باروری می نشاند. دیری نمی پاید که در زمره عالمان و استادان بزرگ حوزه اصفهان قرار گرفته، در میان آنان همانند ستاره پرنور می درخشد. ملا مهدی نراقی در آنجا علاوه بر تحصیل، تدریس و تحقیق، به تبلیغ و ارشاد مردم نیز همت می گمارد و حتی با یادگیری خط و زبان عبری و لاتین نزد عالمان یهودی، با رهبران مذهبی اقلیتها وارد بحث و مناظره می شود و از متن کتب مذهبی آنان با خط عبری مطالبی را بر حقانیت رسالت پیامبر بزرگ اسلام (ص) نقل و ترجمه می کند.

خدمت به مردم
نراقی پس از سالها تلاش و تحقیق در نجف و کربلا، دوباره به وطن خود کاشان باز می گردد تا جان در بدن دارد، در خدمت مردم قرار گیرد. او در حل مشکلات آنان لحظه ای درنگ نمی کند و منزل ساده وی پناهگاه هر دردمند و مظلوم قرار گرفته، گره کور و نزاعهای ریشه دار در خانه باصفای وی باز گشته، به صلح و محبت تبدیل می شوند و این بدان سبب است که او همیشه در تلخیها و خوشیهای زندگی در کنار آنان قرار می گرفت.

آثار ماندگار
از این عالم توانمند تألیفات گرانبهایی در رشته های گوناگون به یادگار مانده که هر کدام آنها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. فهرست اجمالی آن به شرح زیر است:
الف- فقه:
1. لوامع الاحکام
2. معتمد الشیعه
3. انیس التجار
4. انیس الحجاج
5. المناسک المکیه
6. صلاه الجمعه
7. تحفه رضویه
ب- اصول فقه:
1. تجرید الاصول
2. جامعه الاصول
3. رساله الاجماع
4. انیس المجتهدین
ج- فلسفه و حکمت:
1. جامع الافکار و فاقد الانظار
2. اللمعه الالهیه فی الحکمه المتعالیه
3. شرح الالهیات من کتاب الشفاء
4. قره العیون فی الوجود و الماهیه
5. لمعات العرشیه
6. الکلمات الوجیزه
7. انیس الحکماء
8. انیس الموحدین
ح- ریاضیات و هیئت:
1. توضیح الاشکال (هندسه اقلیدسی)
2. رساله تحریر اکرثاذر سینوس
3. رساله عقود انامل
4. المستقصی (هیئت)
5. المحصل (هیئت)
6. معراج السماء (هیئت)
س- اخلاق:
1. جامع السعادات
2. جامع المواعظ
ش- متفرقات:
1. محرق القلوب (مقتل)
2. مشکلات العلوم (کشکول)
3. نخبه البیان (تشبیه، استعاره و محسنات بدیعه)
4. طائر قدسی (دیوان اشعار)
5. حواشی و تعلیقات بر آثار علمای پیشین
بیشتر این کتابهای گران سنگ به صورت نسخه های خطی در کتابخانه های مختلف نگهداری می شود و تنها حدود 10 مورد از آن به مرحله چاپ و نشر رسیده و بعضی از آنها نیز مانند «انیس التجار» چندین بار چاپ شده و از سوی مراجع بزرگ همچون آیات عظام سید محمدکاظم طباطبائی یزدی، سید اسماعیل صدر و شیخ عبدالکریم حائری یزدی حاشیه هایی بر آن زده شده است.

وفات
این عالم خدمتگزار پس از سالها فداکاری و خدمت، روز شنبه 18 شعبان 1209 در هشتاد و یک سالگی در شهر کاشان به دیار ابدی می شتابد و با پرواز جاودانی خویش ملت مسلمان عصر خود را به عزا و ماتم می نشاند. در آن حال پیکر پاک و مطهر نراقی با شکوه و عظمت فراوان در این شهر تشییع می شود و سپس به نجف اشرف منتقل گشته، در کنار حرم امیرالمؤمنین علی (ع) سر بر آستان علوی می گذارد و برای همیشه در آن مکان مقدس آرام می گیرد. رضوان خدا بر روان او باد.

Sources

Keywords