کتاب الکافئه فی ابطال توبة الخاطئه

این کتاب یکی دیگر از آثار شیخ مفید می باشد که به زبان عربی تالیف یافته است. گویی کتاب حاضر تکمله ای است بر کتاب دیگر شیخ به نام «الجمل او النصرة فی الحرب البصرة» که در آن شیخ به بررسی جنگ جمل از دیدگاه فرق مختلف پرداخته بود.
شیخ مفید در این کتاب به جمع آوری احادیث مربوط به طلحه، زبیر و عایشه همسر پیامبر (ص) در جریان جنگ جمل می پردازد. این کتاب به جنگ جمل و معرفی سه شخصیت اصلی آن یعنی عایشه، طلحه و زبیر پرداخته است و اینکه این افراد آگاهانه به جنگ با امیرالمؤمنین (ع) پرداختند و از این کار هم توبه نکردند.
شیخ احادیث خود را به 3 دسته کلی تقسیم می کند. ذکر روایات با سند کامل و دسته بندی آنها بر اهمیت این کتاب افزوده است.

معرفی اجمالی نویسنده
محمد بن محمد نعمان بغدادی ملقب به شیخ مفید در ذیقعده سال 336 هجری قمری در ده فرسنگی بغداد متولد شد. وی استاد شیخ طوسی و سید مرتضی علم الهدی بود. فقیه و علم کلام شیعی که بیشتر در علم کلام تبحر داشت و مکتب کلامی شیعه در عصر او به اوج کمال رسید. او در مناظرات دینی مهارت خاصی داشت و مناظراتش با قاضی عبدالجبار رئیس فرقه معتزله بغداد و قاضی ابوبکر باقلانی رئیس اشاعره معروف بود. گویند لقب «مفید» را علی بن عیسی معتزلی در عهد جوانی، در نتیجه مباحثه با وی به او داد. در حدود 200 اثر به او نسبت داده شده که این کتاب ها از جمله آنهاست: ارکان فی دعائم الدین، العیون و المحاسن، اصول الفقه، الکلام فی وجوه اعجاز القرآن، تاریخ الشریعه.
ابن الندیم در فن دوم از مقاله پنجم الفهرست که درباره متکلمین شیعه بحث می کند از او به عنوان "ابن المعلم" (فرزند معلم) یاد می کند و ستایش می نماید. ابوعلی جعفری که داماد مفید بوده است گفته است که مفید شبها مختصری می خوابید، باقی را به نماز یا مطالعه یا تدریس یا تلاوت قرآن کریم می گذرانید. شیخ بزرگوار شیخ مفید در شب جمعه 3 رمضان سال 413 هـ.ق در بغداد، پس از 75 سال تلاش و خدمت ارزنده درگذشت و مورد تـجـلـیـل فـراوان مردم و قدردانى علما و فضلا قرار گرفت و به تعبیر شاگرد بزرگوارش شیخ طوسى که خود حاضر در صحنه بوده است، روز وفات او از کثرت دوست و دشمن براى اداى نماز و گـریستن بر او، همانند و نظیر نداشته است. هشتاد هزار تن از شیعیان او را تشییع کردند و سید مرتضى علم الهدى بر او نمازگزارد و در حرم مطهر امام جواد (ع) پائین پاى آن حضرت و نزدیک قبر استادش ابن قولویه مدفون گردید. می گویند سخنوران غیر شیعه که از تأثیر سخن شیخ و استحکام منطق او در دعوت به مذهب تشیع به تنگ آمده بودند با درگذشت وی آسوده شدند.

ساختاربندی کتاب:
الفصل الاول: فی موقف طلحه و الزبیر من عثمان و بیعتها مع علی (ع) و نکثها ← این فصل شامل 15 روایت می باشد از جمله روایات:
عن محمد بن عیس النهدی عن ابیه عن الصلت بن دینار عن الحسن قال: بایع طلحه و الزبیر علیا (ع) علی منبر رسول الله (ص) طائعین غیر مکرهین.
الفصل الثانی: فی حرب الجمل ← این فصل شامل 18 روایت درباره وقایع و گفتگوهایی است که در جنگ جمل میان افراد رد و بدل شده است. از جمله این روایات:
عن اشعث عن ابن سیرین عن ابی الجلیل (و کان من اخیار المسلمین) قال: دخلنا علی طلحه و الزبیر حین قدما البصره فقلنا: ارایتما مقدمکما، هذا شی عهد الیکما رسول الله ام رای رایتماه؟ فقالا: لا ولکنا اردنا ان نصیب من دنیاکم.
الفصل الثالث: فی احکام محاربی امیرالمومنین (ع)← این فصل شامل 21 روایت می باشد که از جمله روایات آن:
عن ابراهیم بن عمر قال: حدثنی ابی بکر بن عیسی قال: قال الزبیر یوم الجمل لمولی له: ما ارانا بقیه یومنا الا کفارا.

Sources

Keywords