مصباح الهدایه الی الخلافه و الولایه

این کتاب یکی از درخشان ترین آثار عرفان اسلامی در دوره متأخر است که به قلم حضرت امام خمینی (ره) به زبان عربی به رشته تحریر در آمده است. آغاز کلام این رساله، در بیان مرام حدیث معروف و مشهور منسوب به حضرت ختمی مرتبت خطاب به ذات مقدس لا یزالی است که عرض می کند: «نشناختم تو را آنچنان که حق شناختن است و نپرستیدیم تو را آنچنان که حق پرستیدن است».
چنانچه امام در مقدمه می نویسند این کتاب اثری است عرفانی که خاص خواص نگارش یافته است و مطالب مطروحه در آن جنبه عمومیت ندارد و امام با کمال تواضع علمی گاهی به خواننده هشدار می دهد که "گمان نمی کنم این مطالب را در غیر این کتاب ببینی".
در مقدمه این کتاب چنین آمده:
"در این رساله به یاری خدای تعالی که ولی هدایت در آغاز و انجام است گوشه ای از حقیقت خلافت محمدی و نمی از دریای حقیقت ولایت علوی... برای تو کشف نمایم که چگونه این دو حقیقت در عوالم غیب و شهادت سریان داشته و در مراتب نزول و صعود نفوذ دارند و ما این مطالب را به طور اجمال و با زبان اشاره خواهیم گفت.
و اینکه حقیقت نبوت نیز در همه عوالم به طور دوام و بقاء و به گونه ازلی و ابدی جاری است و این همه در دو مشکوة آمده... سپس برای تو خواهم گفت که حقیقت درختی که پدر ما آدم از آن نهی شده بود چیست؟... و سزاوار است که آن را مصباح الهدایه الی الخلافه و الولایه (چراغ راهنمایی فرا راه خلافت و ولایت) بنامیم...".
مشکوة اول: در بعضی از اسرار خلافت محمدی و ولایت علوی در حضرت علمی است که می توان آنها را کشف نمود و اندکی از مقام نبوت که در زبان اولیای معرفت به طور رمز و اشاره بیان شده است.
مشکوة دوم: در بیان بعضی از اسرار خلافت و ولایت و نبوت در نشأه عینی و در دو عالم امر و خلق است که به طور رمز و در پرده گفته می شود.
کتاب مصباح الهدایه با مقدمه بسیار مفصل و جامع استاد سید جلال آشتیانی نیز به چاپ رسیده است.

معرفی اجمالی نویسنده:
آیت الله حاج سید روح الله مصطفوی، مشهور به امام خمینی، فقیه، مرجع تقلید، نویسنده، مبارز و رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران که در 20 جمادی الثانی سال 1320 برابر با 1281 ش روز تولد حضرت زهرا (س)، در خمین (ایران) به دنیا آمد. در 4 ماهگی پدرش سید مصطفی را از دست داد، دوران کودکی به مکتب خانه در خمین رفته و بعد در سن طلبگی ادبیات فارسی ابتدایی و حساب و هیئت و بعد دروس مقدمات را خواند. در 15 سالگی به علت شیوع وبا، مادرش نیز از دنیا رفت. 19 ساله بود که به دلیل نبودن مدرسه در خمین، برای ادامه تحصیل به اراک رفته و در حوزه درس آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، دروس منطق، مطول، لمعه و ادبیات عرب را خواند. سال 1340 هـ ق برابر با 1301 ش، آیة الله حائری به اصرار علمای قم، به آنجا رفته و حوزه قم را تأسیس کردند و بسیاری از طلاب، از جمله سید روح الله نیز 4 ماه بعد به قم رفت. بعد از چهار سال دوره درس های سطح، سال 1344 ق، به مدت یازده سال نزد حاج شیخ، درس فقه و اصول خوانده و همزمان دروس فلسفه و تمام منظومه ملاهادی سبزواری را در مدت 4 سال فرا گرفت و در ضمن، تدریس منظومه را شروع کرد و سال 1313 ش، به درجه اجتهاد نائل شد. روح عرفانی در ایشان از سال 1307 در سنین 26 یا 27 سالگی و مراحل سیر و سلوک او در خدمت مرحوم آیت الله محمدعلی شاه آبادی بودند. از اساتید دیگر ایشان، آیت الله رفیعی قزوینی بودند. حدود 20 سال، ایشان به تدریس و تألیف پرداخته و در عین حال با تلاش و جدیتی که داشت، مسائل سیاسی مملکت را دنبال و با شخصیت هایی چون مرحوم مدرس، ملاقات هایی نمود. آغاز فعالیت سیاسی آقا روح الله را باید از شهریور 1320 ش، زمانی که شعله های جنگ جهانی دوم به ایران کشیده شد، حساب کرد و فعالیت سیاسی انقلابی وی، سال 1314 ش بعد از جنگ جهانی دوم و به قدرت رسیدن "کندی" بروز کرد و بعد قیام سال 42 و زد و خورد در مدرسه فیضیه قم و سخنرانی وی در آنجا بر علیه شاه وقت (محمدرضا پهلوی) و اسرائیل و نهایتا دستگیری او به بعد از چند ماه، به اصرار مردم و علما، آزاد شده و سپس در آبان سال 1343 ش به ترکیه تبعید شدند. در مهر ماه 1344 ش، از ترکیه به عراق فرستاده شد. هر چند سال ها به ظاهر در عراق و در سکوت و آرامش به سر می برد ولی هیچگاه از مبارزه علیه طاغوت و رژیم ستم شاهی و اسرائیل و دشمنان اسلام، دست بر نداشت تا اینکه سال 1357 ش، به دنبال مبارزات مردم ایران با محمدرضا شاه پهلوی و حکومت او و در نهایت سقوط شاه و دولتش، این بزرگمرد تاریخ، در دی ماه 1357 ش به ایران برگشت و به عنوان رهبر بزرگ انقلاب و مؤسس جمهوری اسلامی ایران، یازده سال، انقلاب را رهبری و 14 خرداد 1368 ش، در سن 87 سالگی دار فانی را وداع کرد.

ساختاربندی کتاب:
از جمله مباحثی که در این کتاب آمده است به شرح زیر می باشد:
عدم امکان معرفت غیب مطلق
وجه جمع میان کثرت و وحدت
نخستین مستفیض و نخستین ظهور
حقیقت خلافت محمدی
حقیقت لیله القدر
نبوت در عالم اسماء
تجلی دو اسم حکم و عدل
سر اعتراض موسی به خضر
سر آیه «الله نور السموات و الارض»
سخن حکیم قمشه ای درباره اعیان
برهان امام بر تعین مشیت مطلقه
حقیقت عقلیه و جهان وجود
شرح حدیث عقل
معنای خلافت و نبوت و ولایت عقل
مراتب اسمای الهی
ظهور قیامت کبری در همه عوالم
اسفار اربعه
سر اختلاف مقامات انبیاء
پایان کتاب و وصیت امام به حفظ اسرار

Sources

Keywords