انسان سائل پیک خداوند سبحان در قرآن

سخنی از امیرالمؤمنین (ع) طبق نقل مرحوم رضی- رضوان الله تعالی علیه- در کتاب شریف نهج البلاغه حکمت 304 آمده است، که می فرماید: «ان المسکین رسول الله؛ سائل درمانده پیام رسان خداست.»
این سخن نهج البلاغه برای آن است که به یک اصل کلی آشنا کند. حضرت علی (ع) طبق این نقل می فرماید: سائل مستمندی که اهل مسکنت و نیازمندی است، وقتی به سراغ شما می آید، او پیک خدا است به سوی شما، و خدا او را فرستاده است. منتها یک انسان عادی که بینش توحیدی ندارد، و از شهود توحید افعالی محروم و غافل است، خیال می کند سائلی آمده است که چیزی طلب کند تا نیاز مادی خود را برطرف نماید. غافل از این که این سائل از راه دور آمده است، و پیام خدا را به همراه دارد، و خدای سبحان او را مأموریت داده است که از شما که متمکن و توانمند هستید، حق مسلم خود را بگیرد، و نیامنده است که شما، از حق خودتان، چیزی به او بدهید.
از یک سو خدای سبحان به ما فرمود: «و فی أموالهم حق للسائل والمحروم؛ در اموالشان حقی برای نیازمند و تهیدست قرار داده اند.» (ذاریات/ 19) برای کسی که قدرت سوال دارد، و یا قدرت سوال ندارد، یک حق معلوم و مسلمی است، و حق مسلم او در مال توانگران است، و اگر کسی این حق را ندهد غاصبانه زندگی می کند «فی أموالهم حق» این مطلب در دو بخش از آیات مطرح شده است که در آیه می فرماید: «و فی أموالهم حق للسائل والمحروم» در آیه دیگر می فرماید: «فی أموالهم حق معلوم؛ و همانا در اموالشان حقی معلوم است.» (معارج/ 24) از سوی دیگر به صاحب حق می فرماید: برو از طرف من بگو که: حق مرا بدهید.
لذا بر اساس سخن بلند نهج البلاغه، کسی که سائل است پیک خدا محسوب می شود. و باید انسان با این بینش توحیدی با سائلین برخورد کند و چیزی که به سائل می دهد، سعی کند از پاک ترین اموالش باشد.
«أنفقوا من طیبات ماکسبتم؛ از چیزهای پاکیزه ای که به دست آوردید انفاق کنید» (بقره/ 267) و نیز سعی کند مال را با اخلاص و احترام بدهد، نه با منت و ترحم.
«لاتبطلوا صدقاتکم بالمن و الاذی؛ صدقه های خود را با منت و آزار باطل نکنید» (بقره/ 264) هم بدون منت و آزار اعطا کند، و هم با ادب و احترام بدهد، نه از روی ترحم. و هم خدا را شاکر باشد که حق الهی را تأدیه کرده و سپاسگزار باشد که پیک خدا به سراغ او آمده است. لذا بزرگان دین و ائمه علیهم السلام، هم دستور کمک به مستمند را دادند، و هم عملا این کار انجام می دادند- در روایات آمده است که ائمه معصومین علیهم السلام بعد از اعطاء مال به مستمند گاهی دستشان را بر بالای سر می گذاشتند، گاهی دستشان را به چشم می مالیدند، گاهی دستشان را می بوسیدند، و گاه دستشان را می بوییدند و می فرمودند: دست ما به دست پیک خدا رسیده است.- این یک بینش توحیدی است که موحد، کل عالم را این چنین می بیند که اینها خلفای الهی و نماینده های حقند که کارگردانی جهان را به عهده دارند.
تنها فرشتگان نیستند که «مدبرات امرا؛ و کار [بندگان] را تدبیر میکنند.» هستند، (نازعات/ 5) بلکه انسانها هم به نوبه خود در هر گوشه ای خلافت الهی را به عهده دارند. منتها آن انسانی که کاملتر است، خلافت کاملتر، از آن اوست، و آن انسانی که متوسط است، خلافت وسطی، نصیب اوست، و آن که انسان نازلی است، مرحله نازله خلافت بهره اوست.

Sources

Keywords