آیات حجاب در قرآن کریم آیات سوره احزاب

آیات اصلی مربوط به وظیفه پوشش همان آیات سوره نور است. آیاتی چند هم در سوره احزاب است که می توان آنها را در حاشیه این مطلب ذکر کرد. قسمتی از این آیات مربوط است به زنان رسول خدا (ص) و قسمت دیگر دستورهائی است که درباره حفظ حریم عفاف وارد شده است. اما قسمت اول: «یا نساء النبی لستن کاحد من النساء ان اتقیتن فلا تخضعن بالقول فیطمع الذی فی قلبه مرض و قلن قولا معروفا و قرن فی بیوتکن و لا تبرجن تبرج الجاهلیة الاولی و اقمن الصلوة و آتین الزکوة و اطعن الله و رسوله انما یریدالله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا»؛ در این دو آیه، مخاطب، زنان پیغمبر اکرم (ص) می باشند: «ای زنان پیغمبر شما همچون سایر زنان نیستید اگر پرهیزکار باشید مواظب باشید که در سخن نرمش زنانه و شهوت آلود به کار نبرید که موجب طمع بیمار دلان گردد. به خوبی و شایستگی سخن بگوئید. در خانه های خویشتن قرار گیرید و مانند دوران جاهلیت نخستین، به خودنمائی و خودآرائی از خانه بیرون نشوید»؛ (احزاب/ 32 و 33). مقصود از این دستور زندانی کردن زنان پیغمبر (ص) در خانه نیست، زیرا تاریخ اسلام به صراحت گواه است که پیغمبر اکرم (ص) زنان خود را با خود به سفر می برد و آنان را از بیرون شدن از خانه منع نمی فرمود مقصود از این دستور آن است که زن به منظور خودنمائی از خانه بیرون نشود و مخصوصا در مورد زنان پیغمبر اکرم (ص) این وظیفه سنگین تر و مؤکدتر است.
آیه 53 سوره احزاب چنین است: «یا ایها الذین آمنوا لا تدخلوا بیوت النبی الا ان یؤذن لکم الی طعام غیر ناظرین اناه و لکن اذا دعیتم فادخلوا فاذا طعمتم فانتشروا و لا مستأنسین لحدیث ان ذلکم کان یؤذی النبی فیستحیی منکم و الله لا یستحیی من الحق و اذا سألتموهن متاعا فاسئلوهن من وراء حجاب ذلکم اطهر لقلوبکم و قلوبهن و ما کان لکم ان تؤذوا رسول الله و لا ان تنکحوا ازواجه من بعده ابدا ان ذلکم کان عندالله عظیما»؛ «عربهای مسلمان بی پروا وارد اتاقهای پیغمبر می شدند. زنهای پیغمبر (ص) هم در خانه بودند. آیه نازل شد که اولا سر زده و بدون اجازه وارد خانه پیغمبر (ص) نشوید، و اگر برای صرف غذا دعوت شدید به موقع بیائید و بعد هم برخیزید و بروید و به قصه گوئی و صحبتهای متفرقه وقت نگیرید، زیرا این امور پیغمبر (ص) را ناراحت می کند و او شرم می کند شما را از خانه خود بیرون کند ولی خدا از شما شرم نمی کند. و ثانیا وقتی می خواهید چیزی از زنان پیغمبر (ص) بگیرید، از پشت پرده بخواهید بدون اینکه داخل اتاق شوید. این کارها برای پاکیزگی دل شما و دل آنها بهتر است. شما نباید پیامبر را آزار دهید و نه زنان او را پس از درگذشت پیغمبر (ص) به زنی بگیرید، که این کارها در نزد خدا بزرگ است». (احزاب/ 53).
در این آیه، کلمه "حجاب" ذکر شده است. همانطوری که قبلا گفتیم در کلمات قدماء هر جا سخن از آیه حجاب است مقصود همین آیه است. دستور حجاب که در این آیه است غیر از دستور "پوشش" است که مورد بحث ما می باشد. دستوری که در این آیه ذکر شده است راجع به سنن خانوادگی و رفتاری است که انسان باید در خانه دیگران داشته باشد. طبق این دستور، مرد نباید وارد جایگاه زنان شود، بلکه اگر چیزی می خواهد و مورد احتیاج اوست باید از پشت دیوار صدا بزند. این مسأله ربطی به بحث "پوشش" که در اصطلاح فقه نیز تحت عنوان "ستر" نه "حجاب" نامیده می شود، ندارد. جمله: «ذلکم اطهر لقلوبکم و قلوبهن» مانند جمله: «و ان یستعففن خیر لهن؛ و عفت ورزیدن برای آنان بهتر است.» (نور/ 61)؛ که در آیه 61 از سوره نور آمده است، دلالت می کند که هر اندازه مرد و زن جانب ستر و پوشش و ترک برخوردهائی که مستلزم نظر است رعایت نمایند به تقوا و پاکی نزدیکتر است. همانطور که گفتیم: رخصتهای تسهیلی و ارفاقی که به حکم ضرورت داده شده است، نباید رجحان اخلاقی ستر و پوشش و ترک نظر را از یاد ببرد.
می دانیم که در قرآن کریم درباره زنان پیغمبر (ص) دستورهای خاصی وارد شده است. اولین آیه خطاب به زنان پیغمبر (ص) با این جمله آغاز می شود: «یا نساء النبی لستن کأحد من النساء»؛ «شما با سایر زنان فرق دارید»؛ (احزاب/ 32). اسلام عنایت خاصی داشته است که زنان پیغمبر (ص) چه در زمان حیات آن حضرت و چه بعد از وفات ایشان، در خانه های خود بمانند، و در این جهت بیشتر منظورهای اجتماعی و سیاسی در کار بوده است.
قرآن کریم صریحا به زنان پیغمبر (ص) می گوید: «و قرن فی بیوتکن»؛ «در خانه های خود بمانید» (احزاب/ 33). اسلام می خواسته است امهات المؤمنین، که خواه ناخواه احترام زیادی در میان مسلمانان داشتند از احترام خود سوء استفاده نکنند، و احیانا ابزار عناصر خودخواه و ماجراجو در مسائل سیاسی و اجتماعی واقع نشوند. و چنانکه می دانیم یکی از "امهات المؤمنین" (عایشه)، که از این دستور تخلف کرد، ماجراهای سیاسی ناگواری برای جهان اسلام به وجود آورد. خود او همیشه اظهار تأسف می کرد و می گفت دوست داشتم فرزندان زیادی از پیغمبر (ص) می داشتم و می مردند اما به چنین ماجرائی دست نمی زدم. سر اینکه زنان پیغمبر (ص) ممنوع شدند از اینکه بعد از آن حضرت با شخص دیگری ازدواج کنند به نظر من همین است. یعنی شوهر بعدی از شهرت و احترام زنش سوء استفاده می کرد و ماجراها می آفرید. بنابراین اگر درباره زنان پیغمبر (ص) دستور اکیدتر و شدیدتری وجود داشته باشد بدین جهت است. به هر حال آیه ای که در آن آیه کلمه "حجاب" به کار رفته آیه 53 از سوره احزاب است که می فرماید: «و اذا سالتموهن متاعا فاسالوهن من وراء حجاب»؛ «اگر از آنها متاع و کالای مورد نیازی مطالبه می کنید از پشت پرده از آنها بخواهید»؛ (احزاب/ 53).
در اصطلاح تاریخ و حدیث اسلامی هر جا نام "آیه حجاب" آمده است مثلا گفته شده قبل از نزول آیه حجاب چنان بود و بعد از نزول آیه حجاب چنین شد، مقصود این آیه است که مربوط به زنان پیغمبر (ص) است (صحیح مسلم، جلد 4 صفحات 151 - 148)، نه آیات 30 و 31 سوره نور که می فرماید: «قل للمؤمنین یغضوا من ابصارهم»؛ به مردان با ایمان بگو: دیده از نامحرم فرو نهند.(نور/ 31-30) «قل للمؤمنات یغضضن من ابصارهم»؛ به زنان با ایمان بگو: دیدگان خود را از نامحرم فروبندند. یا آیه 59 سوره احزاب که می فرماید: «یدنین علیهن من جلابیبهن»؛ پوشش های خود را بر خود بپیچند؛ (احزاب/ 59).

Sources

Keywords