اختصاص سوال قبر به مؤمنین و کفار محض

از بعضی از روایات استفاده میشود که سؤال در قبر اختصاص به کسانی دارد که ایمان خود را خالص نموده و از مؤمنینِ صِرف هستند و یا کفر خود را خالص نموده و از کفّارِ صرف هستند، و سایر فرق و دسته جات را در قبر سؤالی نمی شود و از مؤاخذه و سؤال آنان صرف نظر میشود. شیخ کلینی در کافی از ابوعلی اشعری روایت می کند که: «امام جعفر صادق (ع) فرمودند: در قبر از کسی سؤال نمی شود مگر آن کسی که ایمان خود را کاملاً خالص نموده باشد و یا آن کسی که کفر خود را خالص نموده باشد, و امّا بقیّه افراد از سؤال قبر آنها صرف نظر میشود» و باید معنا را چنین دانست: از سؤال قبرِ مستضعفین متوسّطین بین ایمان و کفر صرف نظر شده است (بحارالانوار، ج 6 ص 260).
شیخ مفید، به این معنی که در قبر از سؤال متوسّطین بین ایمان و کفر صرف نظر می شود و سؤال اختصاص به مؤمنین محض یا کفّار محض دارد تصریح فرموده و گفته است که: راجع به این مسائل و سؤال در قبر و کیفیّت آن دلیل عقلی نداریم بلکه دلیل منحصر در ادلّه سمعیّه است و آنها اینچنین دلالت دارند. و نیز در آیه 97 سوره نساء آمده است: «إِنَّ الَّذِینَ تَوَفَّـاهُمُ الْمَلَائِکَةُ ظَالِمِی أَنفُسِهِمْ قَالُوا فِیمَ کُنتُمْ؛ کسانی که فرشتگان جان آنها را -که ستمگر خویشند- می ستانند، به آنها گویند: (در امر دین) بر چه بودید؟» دلالتی است اجمالاً بر سؤال در عالم قبر که همان سؤال در عالم برزخ است و أخبار وارده دلالت بر آن دارد؛ و شاهد بر این، قول خداوند تبارک و تعالی است: «الَّذِینَ تَتَوَفَّـاهُمُ الْمَلَائِکَةُ ظَالِمِی أَنفُسِهِمْ فَأَلْقَوُا السَّلَمَ مَا کُنَّا نَعْمَلُ مِن سُوءِ بَلَی إِنَّ اللَهَ عَلِیمُ بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ* فَادْخُلُوا أَبْوَابَ جَهَنَّمَ خَـالِدِینَ فِیهَا فَلَبِئْسَ مَثْوَی الْمُتَکَبِّرِینَ* وَ قِیلَ لِلَّذِینَ اتَّقَوْا مَاذَآ أَنزَلَ رَبُّکُمْ قَالُوا خَیْرًا لِّلَّذِينَ أَحْسَنُواْ فِي هَذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةٌ وَلَدَارُ الآخِرَةِ خَيْرٌ وَلَنِعْمَ دَارُ الْمُتَّقِينَ؛ همانان كه فرشتگان جانشان را می گيرند در حالى كه بر خود ستمكار بوده‏ اند پس از در تسليم درمی آيند [و می گويند] ما هيچ كار بدى نمی کرديم آرى خدا به آنچه می کرديد داناست* پس از درهاى دوزخ وارد شويد و در آن هميشه بمانيد و حقا كه چه بد است جايگاه متكبران* و به كسانى كه تقوا پيشه كردند گفته شود پروردگارتان چه نازل كرد مى گويند خوبى براى كسانى كه در اين دنيا نيكى كردند [پاداش] نيكويى است و قطعا سراى آخرت بهتر است و چه نيكوست‏ سراى پرهيزگاران». (نحل/ 28-30)
در این آیات هم همانطور که ملاحظه می شود سؤال فرشتگان از مردم ظالم و مردم با تقوی، در عالم برزخ است که حجاب مُلکی مرتفع شده و با روح ملکوتی آنان به گفتگو می پردازند. و این نوع خطاب فقط مورد خطاب را ظالمان یا اهل تقوی و ایمان قرار می دهد، تأیید می کند روایاتی را که أخیرا ذکر شد و در آنها سؤال قبر را منحصر به مؤمنین خالص یا کفار خالص معین کرده و از سؤال سایر افراد صرف نظر کرده است.

Sources

Keywords