سوره مزمل و شأن نزول آن

درباره سوره مبارکه مزمل گفته شده است دومین یا سومین سوره نازل بر رسول اکرم است. اگر آیات اول سوره اقرأ را (نه تمامش را) یک سوره به حساب بیاوریم و سوره ''یاایهاالمدثر'' را که بعد از این سوره است و مسلم بعد (از سوره اقرأ) نازل شده است در نظر بگیریم سوره ''یا ایهاالمزمل'' سومین سوره نازله خواهد بود. ظاهرا نظر کسانی که گفته اند این سوره سومین است به همین است.
به هر حال خواه دومین سوره و یا سومین سوره، جزو اولین سوره هایی است که بر رسول اکرم نازل شده است. جمله اول این سوره مثل جمله اول سوره ''یاایهاالمدثر'' است، هم از نظر ظاهر لفظ و وزن و آهنگ، و هم از نظر معنا. مزمل که در اصل متزمل است، یعنی کسی که خود را به جامه ای پیچیده یا بگوییم جامه ای به خود پیچیده است.

شأن نزول سوره
«یاایهاالمزمل؛ ای آن که خود را در جامه ای پیچیده ای.» (مزمل/ 1) آیه در حالی نازل می شود که رسول اکرم جامه ای را به خود پیچیده و آماده خوابیدن است، یعنی این آیه وضع ظاهری رسول اکرم را در حین نزول وحی بیان می کند و ظاهرا (همین طوری که گفته اند) یک اشاره به حالت روحی حضرت رسول هم هست، آن حالت روحی که علت شده بود برای اینکه ایشان به بستر پناه ببرند و برای استراحت بروند.
اوایلی بود که وحی بر ایشان نازل شده بود و ایشان دعوت خودشان را ظاهر کردند و با مخالفت های خیلی شدید و تهمت ها و نسبت ها و نارواها مواجه شدند، یکی گفت: تو دیوانه شده ای، کسی گفت: تو جادوگر شده ای، و دیگری گفت: تو شاعر هستی.
اینها حضرت را خیلی ناراحت کرد. انسان در حالی که ناراحت و خسته می شود، گاهی این خستگی روح در جسم او هم اثر می گذارد. خستگی روح و خستگی جسم ملازم با یکدیگر هستند.
در حال خستگی جسم، روح انسان هم آمادگی برای کار خود ندارد، همچنان که در حال خستگی روح، جسم آمادگی برای کار خودش را ندارد. این است که یک استراحت، ولو استراحت جسمی باشد، هم برای روح مفید است و هم برای جسم.
شنیدن این سخنان ناراحت کننده روح حضرت را ناراحت کرد، آمدند برای اینکه استراحت کنند. در حالی که جامه را به خود پیچیده و برای استراحت آماده شده بودند (این آیه نازل شد). ای کسی که خود را در جامه پیچیده و آماده استراحت است؛ «قم اللیل الا قلیلا؛ به پاخیز شب را مگر اندکی.» (مزمل/ 2) دستور وحی به پیغمبر اکرم می دهد برای آمادگی بیشتر جهت تحمل سنگینی رسالت.
آن دستور، دستور شب خیزی است که البته دستوری تنها به شخص ایشان نیست (در آیات بعد می آید) بلکه همچنین به اصحاب پیغمبر و مؤمنین و مسلمانهاست. اگر چه واجب نیست ولی از شرایط ایمان است.

پاورقی:
این جامع که عرض می کنم علی الظاهر این گونه است: می دانیم هوای عربستان به طور کلی در زمستان و تابستان، بالاخص تابستان، گرم است. در آنجا شاید هیچ وقت برای اهل همان جا هم اتفاق نیفتد که در موقع استراحت از چیزی شبیه لحاف که ما استفاده می کنیم استفاده کنند.
معمولا یک پارچه ای به تعبیر آنجا «مرط» (مثل شمد که ما می اندازیم) روی خودشان می انداختند و شاید در زمستانها پارچه ای کمی ضخی متر؛ و الا آنجا معمول نبوده که در وقت خوابیدن از دوخت هایی نظیر لحاف که در درونش پشم و پنبه است استفاده کنند. اینها برای نقاط سردسیر است.
این است که شخصی که می خواسته استراحت کند، اگر لباس معمولی خودش را که لباس بازارش بوده بیرون می آورده، بعد پارچه شمد مانندی را به خود می پیچیده و برای استراحت آماده می شده است.

Sources

Keywords