طاق بستان

طاق بستان مجموعه ای از سنگ نگاره ها و سنگ نبشته های دوره ساسانی است که در شمال غربی شهر کرمانشاه در غرب ایران واقع شده است. وجود کوه و چشمه در این مکان، آن را به گردشگاهی روح فزا تبدیل نموده که از زمان های دیرین تا به امروز مورد توجه بوده است.
طاق بستان در زبان بومی (کردی) طاق وسان گفته می شود. «سان» به معنی سنگ می باشد و به این ترتیب طاق بستان طاق سنگی معنی می دهد. این مجموعه در قرن سوم میلادی ساخته شده است. شاهان ساسانی نخست نواحی اطراف تخت جمشید را برای تراشیدن تندیس های خود برگزیدند، اما از زمان اردشیر دوم و شاهان پس از او طاق بستان را انتخاب کردند که در بین راه جاده ابریشم قرار داشت و دارای طبیعتی سر سبز و پر آب بود.
طاق بستان شامل سنگ نگاره تاج گذاری اردشیر دوم و دو طاق می باشد که طاق کوچک تر شاهپور دوم و سوم و طاق بزرگ تر خسرو پرویز را به تصویر کشیده است. در سمت راست طاق کوچک تر و در بیرون از طاق سنگ نگاره ای تراشیده شده که تاج گذاری اردشیر دوم را نشان می دهد.

تاج گذاری اردشیر دوم
در این تصویر شاه در میان و در سمت راست وی فروهر (FARAVAHAR) قرار دارد.
برابر آیین ایرانیان باستان هر کس که می خواست شاه باشد لازم بود دارای شایستگی شاهی و فر کیانی (ایزدی) باشد. از نیروی این فر کیانی است که شخص به کمالات روحانی و نفسانی آراسته می گردد و از سوی خداوند برای راهنمایی مردم برگزیده می شود. در آیین زرتشتیان، هر کس که مورد خشنودی پروردگار باشد خواه پادشاه، خواه پارسا یا خواه دانشمند، دارای فر ایزدی است.
نگاره فروهر همیشه در زمان باستان به صورتی که در اینجا نقش شده، نمایان است که در آن فروهر تاجی کنگره دار بر سر دارد و حلقه فر ایزدی را به شاه می دهد. لباس شاه و نگاره فروهر تا حدی یکسان است. هر دوی آن ها شلواری چین دار به پا دارند که توسط بندی به مچ پایشان چسبیده است. هم چنین هر دو دارای کمر بند و دست بند هستند. در سمت چپ شاه، میترا یا مهر، پیامبر باستانی ایران قرار دارد. مسیح از لحاظ تولد و آیینش بسیار شبیه میتراست. حتی بسیاری از آیین های مسیحی همان آیین های میتراییسم هستند.
تصویر وی در کنار تصویر شاه بیان گر پاک شدن قلب شاه از نفرت و روی آوردن به مهرورزی است که این مفهوم همواره از دید ایران شناسان بیگانه دور مانده است. پیکان های نوری از سر میترا در تمامی سمت ها پراکنده شده و هر پیکان نوریست که مهر می پراکند تا شاه را در بر گیرد. هم چنین میترا شاخه ای از نبات که «برسم» نام دارد در دست دارد که با آن مشغول اجرای آیین زایندگی و کامیابی است.

طاق کوچک از مجموعه ی طاق بستان
طاق کوچک که بین نگاره و طاق بزرگ تر واقع شده، دارای دو نقش در بالای دیواره طاق و دو کتیبه است. این کتیبه ها به خط پهلوی ساسانی هستند و داستان نقوش را بیان می کنند. دو تندیس طاق کوچک، نقش های شاهپور دوم و سوم هستند.
در سترگ ترین طاق، سه تندیس مشاهده می شود. شاه در میان، فروهر در سوی راست وی، که مانند تاج گذاری اردشیر دوم است و آناهیتا در سوی چپ شاه. آناهیتا فرشته آب هاست و نمود خرمی و سرسبزی.

نمایی دور از طاق بزرگ و کوچک
خسرو پرویز علاقه ی زیادی به آناهیتا داشت و معبد آناهیتا را در نزدیکی کنگاور، شهری در خاور کرمانشاه ساخت و در آن جا دل به مهر شیرین نهاد.
در کناره ورودی طاق، سنگ نگاره ای زیبا از فرشتگان بال دار، درخت زندگی، مجالس شکار گراز و شکار مرغان و ماهیان در مرداب و نقش های فیل، اسب و قایق می باشد که حاکی از مراسم بزم و شادی است.

شکار گراز
در زیر نقش تاج گذاری خسرو پرویز سواری زره پوش سوار بر اسب قرار دارد. یقین نیست که این سوار کیست، یا یک رزم جوست یا خسرو پرویز یا پیروز ساسانی. اما نشان گر فر و قدرت شاه و ایرانیان است.

اسب سوار زره پوش
گویند فرشی از جواهر بر کف طاق بوده که هنگام حمله اعراب میان فرماندگان عرب تقسیم شده است. طاق بستان از دیر باز مورد حمله مهاجمان به ایران بوده و در زمان حضور نیروهای استالین و انگلیس خساراتی به آن وارد شده اما هنوز شکوهمند است.

Sources

Keywords