اعتراف حجاج بن یوسف به شأن علمی امام علی (ع)

حجاج بن یوسف ثقفی که آدمی رذل و پلید و سفاک و استاندار بنی مروان بود، در آدمکشی و جنایت معروف است. او یکبار حرف خوب و منصفانه ای زده است. وقتی به چهار نفر از علمای معروف زمان خود ( حسن بصری و عمرو بن عبید و عامر شعبی و واصل بن عطاء ) جداگانه نامه نوشت و از آنها خواست که راجع به مسأله ی قضا و قدر بهترین سخنی که شنیده اند برای او  بنو یسند. البته می دانیم که مسأله ی قضا و قدر و جبر و تفویض از مسائل بسیار پیچیده و حیرت انگیز در میان دانشمندان دینی است. حالا این مرد به علمای معروف زمان خودش نوشت: درباره ی این مسأله آنچه از بزرگان دین شنیده اید برای من بنویسید. آن عالمان اگر چه با ائمه ی اطهار علیهم السلام خوش بین نبودند، در مقابل عظمت علمی شان خاضع بودند و می فهمیدند که فقط آنها می فهمند. حسن بصری در جواب حجاج نوشت: بهترین کلامی که در این مسأله به ما رسیده است کلام علی بن ابیطالب علیه السلام است که در این باره فرموده است: «لو کان الزور فی الاصل محتوما لکان المزور فی القصاص مظلوما»، «اگر ارتکاب گناه از جانب خدا مقدر حتمی باشد، پس قصاص آدمکش ظلم روشنی خواهد بود که خدا ]معاذ الله[ او را مجبور به قتل کرده و آنگاه  او را محکوم به قصاص کرده است».

واصل بن عطا نیز نوشت: بهترین کلامی که در این مورد به ما رسیده است، کلام علی بن ابیطالب علیه السلام است که فرموده: «اید لک علی الطریق ثم یدخذ علیک المضیق»، «آیا باورت می شود که خداوند علیم و عادل ترا به تنگنای معصیت بیفکند و آنگاه عقابت کند که چرا به این تنگنا آمده ای»؟

عامر شعبی هم نوشت: بهترین کلامی که در این باب به ما رسیده است، کلام علی بن ابیطالب علیه السلام است که فرموده است: «کل ما استغفرت الله منه فهو منک و کل ما حمدت الله علیه فهو منه»، «هر کاری که از] ارتکاب[ آن ] پشیمان می شوی[ و از خدا آمرزش می طلبی، معلوم است که خودت را فاعل آن می دانی و] استعفار می کنی[ و هر کار که برای ]موفقیت به انجام[ آن خدا را حمد می کنی، معلوم می شود که آن را از خدا می دانی».

توفیق عبادت و انجام دادن حسنات از خداست، ولی انحراف از طریق حق و ارتکاب سیئات از سوء اختیار توست. وقتی این چهار نوشته از آن چهار عالم به حجاج رسید، به عمق و وسعت آن جملات نورانی نگاه کرد و گفت: این جواب ها را از چشمه ی صاف علم گرفته اند. دشمن نیز اقرار کرد که علی علیه السلام چشمه ی صاف علم است.

Sources

Keywords