فعالیت های امام علی علیه السلام و حضرت فاطمه علیهاسلام در عرصه های مختلف

علی علیه السلام
حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (ع) اولین نمونه کاملی است از تعلیم و تربیت پیغمبر اکرم (ص). امام علی (ع) از اوان کودکی، در دامن پیغمبر اکرم پرورش یافته بود و پس از آن، تا آخرین لحظات زندگی آن حضرت مانند سایه به دنبال وی بود و پروانه وار پیوسته به دور شمع وجودش می گشت و آخرین لحظه ای که از آن حضرت مفارقت کرد، لحظه ای بود که جسد پاک او را در بغل گرفته، به خاک سپرد. علی (ع) شخصیت جهانی دارد و به جرأت می توان گفت که بحث و گفت و گویی که در مورد این شخصیت بزرگ شده، در مورد هیچ یک از شخصت های بزرگ جهان نشده است. دانشمندان و نویسندگان شیعه و سنی و مسلمان و غیر مسلمان، بیش از هزار کتاب در اطراف شخصیت وی نوشته اند. با این همه بحث و کنجکاوی بیرون از شمار که دوست و دشمن در خصوص آن حضرت کرده اند، کسی نتوانسته است نقطه ضعفی در ایمان آن حضرت پیدا کند یا در شجاعت و عفت و معرفت و عدالت و سایر اخلاق پسندیده وی خرده ای گیرد، زیرا وی شخصی بود که جز فضیلت و کمال، چیزی نمی شناخت و هم جز فضیلت و کمال، چیزی در بر نداشت.
علی (ع) به شهادت تاریخ، در میان همه زمامداران که از روز رحلت پیغمبر اکرم (ص) تاکنون به مسند حکمرانی مسلمانان تکیه زده اند، تنها کسی است که در مدت زمامداری خود در جامعه اسلامی، با سیرت پیغمبر اکرم (ص) رفتار نمود و سر مویی از روش آن حضرت منحرف نشد و قوانین و شرایع اسلام، به همان شکل که در حیات پیغمبر اکرم (ص) اجرا می شد، بدون کمترین دخل و تصرف، اجرا نمود. در قضیه شورای شش نفری برای تعیین خلیفه که پس از درگذشت خلیفه دوم طبق دستور وی منعقد شده بود، بعد از گفت و گوی زیاد، امر خلافت میان علی (ع) و عثمان مردد شد. خلافت را به علی (ع) عرضه داشتند به این شرط که میان مردم با سیرت خلیفه اول و دوم رفتار کند، آن حضرت نپذیرفته، فرمود: «من از علم خود قدم فراتر نمی گذارم». پس به عثمان به همان شرط عرضه داشتند، وی پذیرفت و خلافت را برد، اگر چه پس از خلافت، سیرت دیگری اتخاذ کرد. علی (ع) در جانبازی ها و فداکاری ها و از خودگذشتگی هایی که در راه حق نموده، در میان یاران پیغمبر اکرم (ص) رقیب ندارد. هرگز نمی توان انکار کرد که اگر این پیشتاز از خود گذشته اسلام نبود، کفار و مشرکین در شب هجرت و پس از آن در هر یک از جنگ های بدر و احد و خندق و خیبر و حنین، نور نبوت را به آسانی خاموش کرده و پرچم حق را سرنگون ساخته بودند.
علی (ع) در نخستین روزی که پای در محیط اجتماع گذاشت، زندگی بسیار ساده ای داشت و در زمان حیات پیغمبر اکرم (ص) و پس از رحلت و حتی در ایام خلافت پرعظمت خود، در زی فقرا و با افتاده ترین وضعی زندگی می کرد، در خوراک و پوشاک و مسکن از بی بضاعت ترین افراد، امتیازی نداشت و می فرمود: «زمامدار یک جامعه باید طوری زندگی کند که مایه تسلی افراد نیازمند و پریشان حال باشد، نه موجب حسرت و دل شکستگی آنان» (نهج البلاغه، خطبه 209). علی (ع) برای رفع نیازمندی های زندگی کار می کرد و به ویژه به فلاحت علاقه داشت و به درخت کاری و استخراج قنوات می پرداخت ولی هر چه از این راه به دست می آورد یا از غنایم فراوان جنگی عایدش می شد، میان فقرا قسمت می کرد و املاکی را که آباد می کرد، وقف می نمود یا فروخته، پول آن را به نیازمندان می رسانید. در ایام خلافت خود، یک سال دستور داد که عواید اوقاف وی را اول پیش خودش بیاورند بعد به مصرف برسانند، وقتی که عواید نام برده جمع شد، بیست و چهار هزار دینار طلا بود.
علی (ع) در آن همه جنگ ها که شرکت نمود، با حریفی دست به گریبان نشد، مگر این که او را از پای در آورد و هرگز به دشمنی پشت نکرد و می فرمود: «اگر همه عرب به مخالفت و جنگ من برخیزند، خود را نبازم و باکی ندارم» (نهج البلاغه، نامه 45). علی (ع) با چنین شجاعت و دلاوری که تاریخ شجاعان جهان رقیب و قرینی برای آن یاد نکرده است، بی اندازه مهربان و با عطوفت و جوانمرد و با فتوت بود، در جنگ ها زنان و کودکان و ناتوانان را نمی کشت و اسیر نمی گرفت و فراریان را تعقیب نمی کرد. در جنگ صفین، لشکریان معاویه سبقت گرفته، شریعه فرات را اشغال کردند و آب را به روی لشکریان آن حضرت بستند، آن حضرت با جنگ خونینی شریعه را گرفت، پس از آن، امر کرد که راه آب را به روی دشمن باز گذارند. در زمان خلافت، بی حاجب و دربان، همه کس را به حضور می پذیرفت و تنها و پیاده راه می رفت و در کوچه و بازار می گشت و مردم را به ملازمت تقوا امر و از تعدی به هم دیگر باز می داشت و با مهربانی و فروتنی به درماندگان و بیوه زنان کمک می نمود و یتیمان بی پناه را در منزل خود نگه داشته، شخصا به حوایج زندگی آنان قیام می کرد و به تربیتشان می پرداخت.
علی (ع) به علم و دانش ارزش زیاد می داد و به نشر معارف، عنایت مخصوصی داشت و می فرمود: «هیچ دردی مانند نادانی نیست» (غرر و درر آمدی، ح 819). در جنگ خونین جمل، مشغول آراستن صف های لشکر خود بود که عربی پیش آمده، «معنای توحید» را پرسید. مردم از هر سو به مرد عرب تاخته، پرخاش کردند که این چنین ساعتی نه وقت این گونه سؤال و بحث است. آن حضرت، مردم را از اعرابی دور کرد و فرمود: «ما با مردم برای زنده کردن همین حقایق می جنگیم»، آن گاه اعرابی را پیش طلبیده، در حالی که به آراستن صف ها می پرداخت، با بیانی جذاب، مسأله را برای وی تشریح نمود. نظیر این قضیه را – که حکایت از یک انضباط دینی و نیروی خدایی شگفت آور آن حضرت می کند – در جنگ صفین نیز نقل کرده اند، در حالی که دو لشکر مانند دو دریای خروشان به هم ریخته و سیل خون از هر سو جاری بود، به یکی از سربازان خود رسیده، آبی برای نوشیدن خواست. سرباز نام برده کاسه ای چوبین در آورد و پر از آب کرده، تقدیم داشت. آن حضرت، در کاسه ترکی مشاهده نموده، فرمود: «نوشیدن آب در چنین ظرفی در اسلام مکروه است»، سرباز عرض کرد: «در چنین حالی که در زیر باران تیر و برق هزاران شمشیر ایستاده ایم، مجالی برای این دقت نیست». پاسخی که شنید خلاصه اش این بود که: «ما برای اجرای همین مقررات دینی می جنگیم و مقررات، بزرگ و کوچک ندارد». آن گاه دو دست خود را پیش آورده، جمع کرد و فرمود تا کاسه آب را به دستش خالی کرد و نوشید. علی (ع) نخستین کسی است که پس از پیغمبر (ص) در حقایق علمی به طرز تفکر فلسفی – یعنی استدلال آزاد – سخن گفت و اصطلاحات علمی زیادی وضع کرد و برای حفظ قرآن کریم از غلط و تحریف، قواعد دستور زبان عربی (علم نحو) را وضع و تنظیم نمود. دقایق علمی و معارف الهی و مسایل اخلاقی و اجتماعی و سیاسی و حتی ریاضی که در سخنرانی ها و نامه ها و سایر بیانات شیوای آن حضرت به دست ما رسیده و موجود است، حیرت آور می باشد.

حضرن صدیقه کبری فاطمه علیهاسلام
حضرت فاطمه (س)، یگانه دختر گرامی و محبوب پیغمبر اکرم (ص) بود که در اثر معرفت و ایمان و تقوایی که داشت و صفات حمیده و اخلاق پسندیده که در وی گرد آمده بود، دل پاک پدر ارجمند خود را آغشته مهر و محبت خود نموده بود. حضرت فاطمه، در نتیجه معرفت و زهد و عبادت خود، به دریافت لقب سیدة النساء (امالی، شیخ مفید: 112، ح90/10، بحارالانوار 8: 22، ح 15) (بانوی زنان جهان) از پدر بزرگوار خود نایل شد. پیغمبر اکرم می فرمود: «خشنودی فاطمه، خشنودی من و خشنودی من، خشنودی خدا است. خشم فاطمه، خشم من و خشم من، خشم خدا است» (علل الشرایع 1: 186، معانی الاخبار: 303). حضرت فاطمه، در سال ششم بعثت از بانوی اسلام حضرت خدیجه کبری (س) تولد یافته است و در سال دوم هجرت، با حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) ازدواج کرده و سه ماه و چند روز پس از رحلت پدر بزرگوار خود، رحلت نموده است.
در محیط زندگی خود، پیوسته رضای خدا را به رضای خود ترجیح می داد و در خانه خود به تربیت فرزندان قیام می کرد و کارهای خانه را میان خود و خادمه خود قسمت کرده، یک روز خود به کار خانه می پرداخت و یک روز، کار از آن خادمه بود و به مسایل مورد ابتلای زنان مسلمان پاسخ می گفت و در اوقات فراغت، به عبادت می پرداخت. از مال اختصاصی خود و مخصوصا از عواید سرشار فدک هر چه به دستش می رسید، در راه خدا صرف می کرد و جز به اندازه ضرورت، برای خود نگه نمی داشت و گاهی سهم خود را از غذای روزانه به فقرا و مستمندان داده، خود با گرسنگی می ساخت.
سخنرانی مبسوطی که آن حضرت در مسجد پیغمبر برای صحابه و گروه مسلمانان کرده و احتجاجاتی که در موضوع توقیف فدک با خلیفه اول کرده و بیانات دیگری که از وی مأثور است، دلیل بارزی است بر عظمت مقام و روح مملو از شجاعت و شهامت و استقامت آن حضرت. حضرت فاطمه (س)، دختر گرامی پیغمبر اکرم (ص) و همسر امیرالمؤمنین علی (ع) و مادر یازده نفر امامان و پیشوایان اسلام می باشد و ذریه پیغمبر اکرم (ص) تنها از نسل او است. آن حضرت به نص قرآن کریم، مقام عصمت را دارا است (احزاب/ 33).

منـابـع

کلیــد واژه هــا