انسان کامل از دیدگاه زرتشت

آن چه در حیات دینی بشر مهم است، اعراض و معانی است نه اشکال و صور ظاهری آنها و یقینا در میان الهه پرستی قوم آریا یکباره گفته نشده، خدا یکی است بلکه بشر مسیر طولانی پیموده تا به این فهم عمیق روحانی رسیده است. که:
یکی هست و نیست جز او *** وحده هو لا اله الا هو
«هاتف اصفهانی»
برای پی بردن به ارزش واقعی زرتشت باید اندیشه های او را با توجه به شرایط زمانی و مکانی که می زیسته بررسی کنیم. اولین انسانی که به ارزش و شأن انسان مفهوم بخشید و گوهر عقل را خاطر نشان ساخت زرتشت بود. انتخاب، اختیار و اراده، هزاران سال قبل از سارتر و نیچه و دیگر بزرگان اگزیستانسیالیسم در مکتب زرتشت مورد توجه واقع شده است. زرتشت در اوستا می فرماید: «ای اهورامزدا، با دلی پاک و اندیشه ای نیک به تو رو می آورم. ای مزدای نیکی افزای، خواستارم که به من کامیابی در این جهان مادی و توفیق وصول به آن را در جهان مینوی ببخشایی و این که بتوانم چنان گروه مردمان را آئین بیاموزانم که هر دو جهان را چنین دریابند.» (یسنا، هات 28)

انسان کامل از دیدگاه زرتشت:
11 اصل اعتقادی در دین زرتشت وجود دارد که رستگاری در دو جهان در گرو پیروی از آنهاست؛ در واقع با پذیرش این اصول مسیر حرکت به سمت انسان کامل آغاز می شود.
1. توحید مطلق و ایمان به این که اهورامزدا، هستی بخش دانا، آفریننده تمام کائنات و سرچشمه خوبی هاست.
2. اعتقاد به دو اصل خوب و بد یا سپنتامینو و انگره مینو که لازم و ملزوم یکدیگرند.
3. اعتقاد به آزادی عقیده و آزادی گزینش راه نیک یابد.
4. مسئولیت فردی در قبال آزادی و پاسخ گویی به نتایج حاصل از نیک و بد
5. عقیده به جاودانگی روان
6. عقیده به بهشت و دوزخ
7. اعتقاد به پیامبری اشوزرتشت
8. اعتقاد به رستاخیز معنوی
9. اعتقاد به نجات دهنده، سوشیانت
10. عقیده برگشت انسان به سوی خدا
11. عقیده به مراحل 6 گانه رسایی و تلاش فردی برای کمال رسایی
زرتشت پس از این که خداوند را هستی بخش «اهورا» همه دانا «مزدا» و دادگر «اشا» معرفی می کند، فروزه بنیادی دیگر برای خداوند برمی شمارد و همچنین می گوید که پرتویی از این فروزه ها در آدمی نیز موجود است. در حقیقت انسان کامل زرتشت با رسیدن به این فروزه های مینوی معنی می گیرد:
الف: وهشتامن «بهمن» Vahishtamana والاترین اندیشه یا منش، خرد جهانی.
ب: اشاوهیشتا «اردیبهشت» Ashavahishta قانون دگرگونی ناپذیر راستی جهان، این قانون گوهر داد و راستی «اشا» چکیده دین زرتشت گفته شده است.
ج: خشتراویریا «شهریور» Khashathra Vairya نیروی سازنده، توانایی انسان کامل در عدم گرایش به سمت بدی ها.
د: سپنتا ارمیتی «اسفند» Spenta Avrmatti که آرامش افزاینده، مهر جهانی، برادری جهانی که از راه خدمت بدون انتظار پاداش به دست می آید.
و: هاروتات «خرداد» Haurvatat گوهر کمال که محصول خودشناسی است و به وسیله آن می توان به اهورامزدا رسید.
ه: امرتات «امرداد» Ameretat بی مرگی، جاودانگی، که نتیجه پیمودن مسیر 6 گانه است.
این آموزه ها قائم به ذات اهورا هستند که خود بازتابی است از تفکر وحدت وجود و انسانی که توان رسیدن به خالق در او تعبیه شده است. در حقیقت بر این شبه یا تصویر اخلاقی اهورا مزداست.
به اعتقاد زرتشت برای شناخت خداوند باید همانند او رفتار شود، یعنی از راه نیکی، راستی، هم آهنگی و دیگر آموزه ها. اما اعتقاد زرتشت که انسان توان شناختن خداوند را دارد، نقطه عطفی است در مسیر تکامل ادیان. انسان کامل زرتشت انسانی سرفراز است. به راهی که آزادانه قدم در آن نهاده و به سویی که خود برگزیده است، ایمان می ورزد و به ارزش یاری و پیوستگی خود و خویشتن خویش آگاه است. پندار نیک، گفتار نیک، کردار نیک مراحل عملی است که انسان را به مقام نور الانوار خواهد رساند.

دیگر ویژگی های انسان کامل زرتشت
پرستش آفریدگار جهان خالصانه و بدون ریا، پرهیز از گناه و احترام به حقوق دیگران و آزادی آنها را پایمال نساختن است و این که از اهورامزدا بخواهد به او در این راه کمک کند. خشم و غضب را از خود دور سازد و مراقب باشد دست به ستمگری نزند. تا جائی که ممکن است از جنگ بپرهیزد و به گونه ای رفتار کند که مخالفان را با مهر و محبت جذب کند. اما اگر لازم شد با اندیشه، گفتار و کردار در برابر بدکاران به مبارزه برخیزد. رستگاری و نجات مردم از جهل و نادانی و ظلم و ستم از اهداف این انسان کامل است. انسان کامل زرتشت انسانی است پایه گذار آرمانشهر زرتشت در طرح مدینه فاضله، او پیشگام افلاطون و سایر اندیشمندان بوده است.
«برای برقراری بهترین شهرستان نیکویی، به راستی، شهریاری را از آن کسی می دانیم و نوید می دهیم که پیراسته نفس باشد. برای مزدا اهورا و بهترین اشا.» (یسنا، هات 35 و 51) «هر کس که در شأن خود و در راه پیشرفت و سازندگی جهان و استقرار اشا کار کند، سوشیانت و نجات دهنده است.» (یسنا، هات 48) زمانی که سوشیانت ظهور کند، پندار نیک، گفتار نیک، کردار نیک را بر جهان حاکم خواهد کرد و راه را برای گذشتن از این جهان به جهان دیگر روشن و هموار خواهد ساخت و با ظهور آخرین مخلوق پروردگار که آخرین سوشیانت «منجی» است، اهریمن برای همیشه نابود می شود و رستاخیز صورت می گیرد.