دربهای بهشت و جهنم

هم از آیات قرآن و هم از روایات به خوبى استفاده مى شود که بهشت درهایى دارد، ولى این تعدد درها نه به خاطر آن است که عده ی وارد شوندگان به بهشت آن گونه اند که اگر بخواهند از یک در وارد شوند تولید زحمت مى کند، و نه از جهت آن است که یک نوع تفاوت گروهى و طبقاتى وجود دارد، که هر گروهى موظفند از یک در وارد شوند، و نه براى نزدیکى و دورى راه است، و نه به خاطر زیبایى و تنوع به خاطر کثرت درها! اصولا درهاى بهشت همانند درهاى دنیا که در مدخل باغها و قصرها و خانه ها مى گذارند نیست. بلکه این درها اشاره به اعمال و کارهایى است که سبب ورود به بهشت مى شوند، و لذا در پاره اى از اخبار مى خوانیم که بهشت درهایى به نامهاى مختلف دارد، از جمله: درى دارد که به عنوان باب المجاهدین! (در مجاهدان) نامیده مى شود، و مجاهدان مسلح به همان سلاحى که با آن جهاد کردند از آن در وارد بهشت مى شوند و فرشتگان به آنها خوش آمد مى گویند.
از امام باقر (ع) در حدیثى مى خوانیم: «و اعلموا ان للجنة ثمانیة ابواب عرض کل باب منها مسیرة اربعین سنة؛ بدانید که بهشت هشت در دارد که عرض هر درى از آنها به اندازه چهل سال راه است.» این خود نشان مى دهد که "در" در این گونه موارد، مفهومى وسیعتر از آنچه در تعبیرات روزانه گفته مى شود دارد.
جالب اینکه در قرآن مى خوانیم که «لها سبعة أبواب؛ جهنم "هفت" در دارد.» (حجر/ 44) و طبق روایات بهشت داراى "هشت" در است، اشاره به اینکه طرق وصول به سعادت و بهشت جاویدان از طرق وصول به جهنم بیشتر است، و رحمت خدا بر غضب او پیشى مى گیرد "یا من سبقت رحمته غضبه" (جوشن کبیر). و جالبتر اینکه در مورد برنامه هاى "اولوا الالباب" در آیات قرآن نیز اشاره به هشت برنامه شده بود که هر کدام از آنها در واقع درى از درهاى بهشت و طریقى براى وصول به سعادت جاودان است: «والملائکة یدخلون علیهم من کل باب* سلام علیکم بما صبرتم؛ فرشتگان از هر دری بر آنان در می آیند و به آنان می گویند: درود بر شما به پاداش آنچه صبر کردید، راستی چه نیکوست فرجام آن سرای.» (رعد/ 23ـ 24)
برخى گویند: یعنى فرشتگان از درهاى مختلف نیکى مثل نماز، زکات، روزه و... بر آنها وارد می شوند. ابن عباس گوید: یعنى فرشتگان از درهاى مختلف قصرها و باغها بر آنها وارد می شوند و تحیت خداوندى و تحفه ها و هدایا را به آنها تقدیم مى کنند. در عین المعانى آورده: مقدار شبانه روزى از دنیا، سه نوبت ایشان آیند و تحیت گویند. به نقل امام باقر (ع) پیامبر اکرم (ص) فرمود: چون مؤمن بخواهد وارد بهشت شود حق تعالی هزار فرشته می فرستد تا به او مبارک باد گویند و حوریان را به او تزویج کنند، وقتی به نخستین در بهشت می رسند به فرشته ای که بر درهای بهشت گمارده شده گویند: برای این دوست خدا اذن بگیر تا وارد بهشت گردیم، حق تعالی ما را فرستاده تا به او تهنیت گوییم. آن فرشته گوید صبر کنید تا از دربان بهشت بخواهم جای او را مشخص کنند؛ زیرا میان فرشته و دربان بهشت سه باغ بهشتی فاصله است. فرشته وقتی به دربان می گوید، خداوند هزار فرشته همراه مؤمن کرده تا به بهشت درآید. دربان گوید: برای من بسی بزرگ و خشنود کننده است که برای ولی خدا چنین اذن بگیرم... آنگاه خدمت گزاران بهشت جای او را نشان می دهند.
سپس فرشتگان همراه ولی خدا (مؤمن) وارد غرفه مخصوص می شوند. این غرفه دارای هزار در و بر هر دری فرشته ای موکل است. پس وقتی به فرشتگان اذن ورود دادند، هر فرشته از این هزار فرشته از دری وارد غرفه مؤمن (ولی خدا) می شوند و این است معنای «والملائکة یدخلون علیهم من کل باب؛ از درهای آن غرفه وارد می شوند و به مؤمن (ولی الله) گویند: درود بر شما به پاداش آنچه صبر کردید، راستی چه نیکوست فرجام آن سرای.»
اشاره: آنچه پیامبران و امامان معصوم (ع) در دنیا دارند مؤمنان بهشتی نموداری از آن را به برکت پیروی از آن ذوات مقدس خواهند داشت؛ نزول ملائکه برای مؤمن و بر او و تحیت و تهنیت آنان جلوه ای از نزول فرشتگان برای ذوات مقدس معصوم و فرود بر آنان است. البته محتوای پیام های آن ذوات مقدس با پیام برای مؤمنان متفاوت است.
چه نعمت بی مانند و موهبتى است که پروردگار از فضل خود پایان سیر و سلوک اهل ایمان و تقوى را بهشت جوار رحمت خود مقرر فرمود تعالى و ارتقاء بشرى زیاده بر این تصور نمی رود آیه بیان آن است که فرشتگان بر اهل بهشت وارد مى شوند و سلام و مژده ساحت کبریائى و سلامت و ایمن بودن از زوال نعمت را پایان اعلام مى نمایند که قدرت به طور اطلاق و اراده قاهره و نعمتهاى روحى و جسمانى که پروردگار براى هر یک مقرر فرموده ابدى و زوال ناپذیر خواهد بود و نیز شاهد آن است که اهل بهشت در اثر روح قدس که در دنیا با نیروى صبر کسب نموده فرشتگان را با نیروى روح و روان خود مشاهده نموده و با آنان سخن و گفتگو مى نمایند هم چنانکه رسولان در دنیا فرشتگان مقرب را که بر آنان نازل مى شوند با قلب و روح قدس خود آنان را مشاهده نموده گفتگو مى نمایند. همچنانکه این نمونه اى از التحاق اهل ایمان و تقوى بر رسولان و پیامبران است که با رنج و بردبارى نیروى تقوى و روح پرهیز از گناهان را کسب نموده و در اثر تکامل و رشد در صحنه قیامت به مقام قدس نائل شده اند.

ویژگی های درهای بهشت
یکم: درهای بهشت هر کدام با رمز ویژه باز و بسته می شود و جملات زیبا و حکیمانه ای به عنوان کتیبه و تابلو بر آن ها نقش و نگارش یافته است. پیشوایان دین در احادیثی از این رمز و راز پرده برداری کرده اند:
1ـ پیامبر اکرم (ص) فرمود: «مکتوب علی باب الجنة: لا إله إلا الله محمد رسول الله، على أخو رسول الله؛ بر در بهشت این سه کلمه نورانی نوشته شده، پروردگاری جز خدا نیست، محمد (ص) پیامبر خدا و علی برادر رسول خداست.» یعنی این سه اصل که محتوای این سه کلمه است از هم جداشدنی نیست و اسلام راستین را شکل و جهت می بخشد.
2ـ امام صادق (ع) می فرماید: «علی باب الجنة مکتوب: الصدقة بعشرة و القرض بثمانیة عشر» این حدیث که قبلا نیز به نگارش رفت، در بر دارنده گوشه ای از بنیه اقتصادی نظام اسلام و ساختار آن است.
3ـ پیامبر اسلام (ص) فرمود: در شب معراج بهشت و نعمت های آن و دوزخ و عذاب های آن را مشاهده کردم. بهشت هشت در داشت و بر هر در چهار کلمه نوشته شده بود که هر یک (از آن چهار مطلب) از دنیا و آنچه در آن است برای کسی که بداند و عمل کند بهتر است. دوزخ و آتش هفت در داشت و بر هر یک از آنها سه کلمه بود که هر کلمه از دنیا و آنچه در آن است برای کسی که بداند و عمل کند بهتر است.
در اول بهشت: بر این در نوشته بود: "لا إله إلا الله، محمد رسول الله، على ولی الله"، زندگی خوب بر چهار پایه استوار است: قناعت، حق پردازی، ترک کینه توزی و هم نشینی با اهل خیر.
در دوم: بر این در نوشته بود: "لا إله إلا الله، محمد رسول الله، على ولی الله"، راهکار خوشی و سرور اخروی در چهار خصلت است: دست کشیدن بر سر یتیمان، مهربانی بر مستمندان، کوشش در برآوردن نیازهای مؤمنان و جویا شدن از حال تهی دستان و مساکین.
در سوم: بر این در نوشته بود: "لا إله إلا الله، محمد رسول الله، على ولی الله"، برای هر چیز چاره ای است و چاره صحت و سلامتی چهار چیز است: کم گفتن، کم خوابیدن، کم راه رفتن و کم خوردن.
در چهارم: بر آن در نوشته است: "لا إله إلا الله، محمد رسول الله، على ولی الله"، کسی که به خدا و روز قیامت ایمان آورده است باید مهمانش را گرامی بدارد، همسایه اش را اکرام کند، پدر و مادرش را احترام کند و سخن نیک بگوید، یا اصلا خاموش باشد.
در پنجم: بر آن نوشته است: "لا إله إلا الله، محمد رسول الله، على ولی الله"، کسی که می خواهد به او ستم نشود ستم نکند، کسی که می خواهد به او دشنام ندهند دشنام ندهد، کسی که می خواهد خوار نشود خوار نکند، و هر که می خواهد در دنیا و آخرت به دستگیره ی محکم چنگ زند باید بگوید:"لا إله إلا الله، محمد رسول الله، على ولی الله".
در ششم: بر آن نوشته شده: "لا إله إلا الله، محمد رسول الله، على ولی الله"، هر کس می خواهد قبر او گشاده گردد و گسترش یابد مسجد بسازد، هر که می خواهد حشرات زیرزمین او را نخورند در مساجد بسیار بماند، هر کس می خواهد بدنش در قبر تر و تازه بماند و نپوسد مساجد را نظافت و تمیز کند و هر که می خواهد جایگاهش را در بهشت ببیند مساجد را فرش کند.
در هفتم: بر این در نوشته شده: "لا إله إلا الله، محمد رسول الله، على ولی الله"، نورانیت دل در گرو چهار چیز است: عیادت بیمار، تشییع جنازه، خرید کفن و پرداخت بدهکاری.
در هشتم: بر این در نوشته شده: "لا إله إلا الله، محمد رسول الله، على ولی الله"، هر کس می خواهد از همه درهای بهشت وارد گردد به چهار ویژگی دست یازد: سخاوت، حسن خلق، صدقه و ترک آزار بندگان خدا.... ویژگی های یاد شده سعادت دو سرای انسان را تأمین می کند.
دوم: صدای در بهشت: ابن عباس گوید: پیامبر (ص) فرمود: «إن حلقة باب الجنة من یاقوتة حمراء علی صفائح الذهب، فإذا دقت الحلقة علی الصفحة طنت و قالت: یا على؛ حلقه ی در بهشت از یاقوت سرخ است که بر صفحه های طلا نواخته می شود. هنگامی که حلقه بر آن صفحه بکوبد، صدا کند و گوید: یا علی.»
ادب اقتضا دارد انسان وقتی وارد سرایی می گردد در بکوبد، گرچه در بسته نباشد.
استاد علامه طباطبایی در شرح این حدیث می فرمود: صدای کوبه ی در بهشت از این جهت "یا علی" است که:
1ـ انسان وقتی به مهمانی می رود، هنگام ورود در می زند و صاحب خانه را صدا می کند.
2ـ صدای مهمان و مؤمن عازم به بهشت به صورت صدای کوبه ی در درآمده است.
3ـ صدای کوبه در از آن جهت "یا علی"، است که صاحب بهشت و مهمان دار اصلی بهشت مقام ولایت است که علی بن ابی طالب (ع) مصداق جامع، کامل و تام آن است. بنابراین، علی (ع) هم قسمت کننده ی بهشت و دوزخ است و هم صاحب بهشت و مؤمن بهشتی به مهمانی آن حضرت می رود.