درهای بهشت در احادیث اسلامی

در هیچ آیه ای از قرآن مجید نیامده است که بهشت هشت در دارد، تنها درباره دوزخ می خوانیم: «لها سبعه ابواب؛ برای آن هفت در است.» (حجر/ 44) ولی کرارا در احادیث اسلامی به این نکته اشاره شده که بهشت دارای هشت در است، اشاره به اینکه طرق وصول به سعادت که بهشت مظهر آن است از طرق سقوط در دامان بدبختی که جهنم کانون آن است، بیشتر می باشد، و رحمت واسعه الهی بر غضبش پیشی گرفته «سبقت رحمته غضبه». از جمله در حدیثی از امیرمومنان علی (ع) می خوانیم: «ان للجنه ثمانیه ابواب؛ بهشت دارای هشت در است.» سپس به شرح این درها پرداخته، می فرماید: از بعضی از این درها صدیقان وارد می شوند، و از بعضی شهداء و صالحان، و از بعضی شیعیان و محبان اهل بیت عصمت (ع) و.... در حدیث دیگری از امام باقر (ص) می خوانیم: «احسنوا الظن بالله و اعلموا ان للجنه ثماینه ابواب، عرض کل باب منها مسیره اربعین سنه؛ به خدا گمان نیک داشته باشید و بدانید بهشت هشت در دارد، پهنای هر در به اندازه چهل سال راه است.»
این در حالی است که از بعضی دیگر از احادیث استفاده می شود که عدد درهای بهشت هفتاد و یک در است، این مضمون در حدیثی از امیر مومنان علی (ع) نقل شده. ممکن است همه این اعداد اشاره به عددهای تکثیری باشد که کثرت فوق العاده درها را نشان می دهد، منتها در یکجا در مقایسه با درهای جهنم هشت در شمرده شده، تا نشان داده شود که اسباب وصول به سعادت از اسباب بدبختی بیشتر است، و در جای دیگر اشاره به کثرت اقوامی شده که هر کدام از طریقی به این کانون رحمت الهی راه می یابند.
از تعبیرات مختلف این روایات به خوبی استفاده می شود که این درها هماهنگ است با اعمالی که نیکان و پاکان انجام می دهند، مثلا در حدیثی از امام صادق (ع) از پیغمبر اکرم (ص) می خوانیم: «للجنه باب یقال باب المجاهدین، یمضون الیه فاذا هو مفتوح و هم متقلدون بسیوفهم و الملائکه ترحب بهم؛ برای بهشت دری است که به آن، در مجاهدان گفته می شود، هنگامی که به سوی آن می روند آن در گشوده می شود، در حالی که آنها شمشیرهایشان را بر کمر دارند و فرشتگان به آنها خوشامد می گویند.» همین معنی به شکل دیگری در نهج البلاغه آمده است: «ان الجهاد باب من ابواب الجنه فتحه الله لخاصه اولیائه؛ جهاد دری از درهای بهشت است که خدا آن را به روی بندگان خاصش گشوده.»
باز در حدیث دیگری از پیامبر اسلام (ص) آمده است: «ان للجنه بابا یدعی الریان لا یدخله الا الصائمون؛ بهشت دری دارد که سیراب (یا سیراب کننده) نامیده می شود، و از آن در فقط روزه داران وارد می شوند.» و نیز از همان حضرت آمده است: «ان اللجنه باب یقال له باب المعروف لا یدخله الا اهل المعروف؛ بهشت دری دارد به نام در نیکوکاری که جز نیکوکاران از آن وارد نمی شوند.» همچنین در احادیث دیگر اشاره به «باب الصبر»، «باب الشکر»، «باب البلاء» نیز شده، حتی آمده است که درهای بهشت در سایه شمشیرها است! «ان ابواب الجنه تحت ظلال السیوف» (اشاره به مساله جهاد).
قابل توجه اینکه از بعضی از احادیث استفاده می شود که درهای بهشت مردان بزرگ الهی هستند! چنانکه در کافی از امام کاظم (ع) می خوانیم که فرمود: «ان علیا باب من ابواب الجنه؛ علی (ع) دری از درهای بهشت است.» اشاره به اینکه هر کس خلق و خو و ایمان و علم خویش را از آن بزرگوار بگیرد، و در مسیر او گام نهد وارد بهشت خواهد شد. با توجه به آنچه گفته شد معنی و مفهوم درهای بهشتی و چگونی آنها به خوبی روشن می شود.

کتیبه سردرهای بهشت!
کتبیه ها در هر ساختمان معمولا بیانگر محتوی و هدف واقعی آن ساختمان است از روایات اسلامی استفاد می شود که درهای بهشتی کتیبه های قابل توجهی دارد، دقت در این روایات عمق بیشتری به آنچه در بالا در مورد تفسیر درهای بهشت گفتیم می بخشد و حقایق جالبتری از آن ارائه می دهد.
از جمله در حدیثی از «جابربن عبدالله» از پیغمبر اکرم (ص) می خوانیم: «مکتوب علی باب الجنه لااله الاالله، محمد رسول الله، علی اخو رسول الله؛ بر در بهشت نوشته شده است معبودی جز «الله» نیست، محمد رسول خدا، و علی برادر رسول الله است.» با توجه به اینکه حدیث فوق در بسیاری از کتب شیعه و اهل سنت با عبارات گوناگون نقل شده است اهمیت این اصول سه گانه در دین اسلام روشن و آشکار می شود.
در حدیث دیگری از امام صادق (ع) می خوانیم: «علی باب الجنه مکتوب: الصدقه بعشره والقرض بمانیه عشر؛ بر در بهشت نوشته شده است بخشش در راه خدا ده برابر پاداش دارد، و وام دادن هیجده برابر.» این خود می رساند که یک اصل اساسی برای ورود در بهشت همان توجه به مشکلات مالی نیازمندان و محرومان جامعه و کمک به آنها است.
و بالاخره در حدیث مفصل دیگری که شرح ماجرای معراج و مشاهده بهشت و دوزخ در آن سفر آسانی آمده است می خوانیم: پیغمبر اکرم (ص) فرمود: بهشت هشت در داشت و بر هر دری چهار کلمه نوشته شده بود که از تمام دنیا و آنچه در دنیا است برای کسی که بداند و عمل کرد بهتر است، و سپس کلمات چهارگانه هر یک از این درها را بیان می کند، با این قید که بر سر هر در قبل از ذکر این چهار کلمه جمله «لااله الا الله محمدرسول الله علی ولی الله» آمده است. بر در اول نوشته شده... اسباب زندگی صحیح، قناعت، حق شناسی، ترک کینه توزی، و همنشینی با اهل خیر است. روی در دوم نوشته شده... اسباب سرور آخرت چهار چیز است: دست کشیدن بر سر یتیمان، محبت نسبت به مستمندان و بیوه زنان، کوشش در حوائج مومنان، و تفقد از فقرا و مساکین. روی در سوم نوشته شده... اسباب سلامت در دنیا چهار چیز است: کم گفتن، کم خوابیدن، کم راه رفتن، و کم خوردن. روی در چهارم نوشته شده... کسی که ایمان به خدا و روز قیامت دارد باید میهمان را احترام، و همسایگان را گرامی، و پدر و مادر را محترم شمرد، و سخن نیک بگوید یا خاموش شود.
روی در پنجم نوشته شده... هر کس می خواهد به او ستم نشود ستم نکند، هر کس می خواهد به او دشنام ندهند دشنام نگوید، هر کس می خواهد خوار نگردد دیگران را خوار نکند، و هر کس می خواهد در دنیا و آخرت به دستگیره محکمی چنگ زند بگوید: لااله الاالله محمد رسول الله، علی ولی الله. و روی در ششم نوشته شده... هر کس می خواهد قلب او گشاده باشد بنای مسجد کند، و هر کس می خواهد بدنش طعمه حشرات زیر زمین نشود در مسجد بسیار بماند، و هرکس می خواهد جسدش سالم بماند و پوسیده نشود مساجد را نظافت کند، و هر کس می خواهد جایگاه خویش را در بهشت ببیند مساجد را فرش کند. و بر در هفتم نوشته شده... نورانیت قلب در چهار چیز است: عیادت بیماران، تشییع جنازه، خرید کفن، و اداء دیون.
و بالاخره بر در هشتم نوشته شده... هر کس می خواهد از این درها وارد بهشت گردد به چهار چیز چنگ زند: سخاوت، حسن خلق، تصدقه، و ترک آزار بندگان خدا.
ابعاد تربیتی و انسانی این دین بسیار گسترده و روشن است، و نشان می دهد ورود در کانون رحمت الهی و بهشت جاودان در گرو چه اعمال و صفاتی است؟