معاد در طول دنیاست نه در عرض آن

معاد رجوع به خداست و آن در عرض این عالم نیست، بلکه در طول این عالم است؛ و برای روشن شدن این مقصود و وضوح این مرام میگوئیم:

تلقی عوامانه از روابط دنیا، برزخ و قیامت
مردم عامی چنین می پندارند که در یک زمانی خداوند عزوجل آدم را در بهشت خلق فرمود، و بعد شیطان را به آدم مسلط کرد و بعد آدم را از بهشت بیرون کرد و در زمان بعد، آدم به روی زمین آمد، و همینطور پیوسته زمانی به دنبال زمان دیگری تا به زمان ما رسید و ما متولد شدیم و در امتداد زمانی، عمری می کنیم و سپس می میریم، و به دنبال آن در یک زمان بعدی برزخی داریم، و چون آن زمان سپری شد در زمان بعد به قیامت میرویم. عالم مثال که قبل از این عالم بوده، زمانی بوده است و در عرض این عالم؛ و عالم برزخ هم که بعد از این عالم است، زمانی است و در عرض این عالم؛ یعنی ما که در این دنیا قطعات زمان را یکی پس از دیگری طی می کنیم، چون تمام شد به دنبال آن و در ردیف همین سلسله از زمان به برزخ وارد می شویم؛ و باز همینطور پس از آنکه در همین ردیف از زمان، برزخ تمام شد، ما وارد قیامت میگردیم. و در قیامت هم به همین منوال زمان است یکی پس از دیگری تا خدا خدائی کند زمان است.
اینطور نیست. و بسیاری از اشکالات و اشتباهاتی که مردم دارند و در ذهنشان هست، چه بر زبان بیاورند یا نیاورند، ناشی از اینست که مطلب را اینطور فهمیده اند، در حالیکه اینطور نیست. میگویند: خوب، بعد از قیامت چه میشود؟ یک میلیون سال دیگر گذشت، بعدا چه میشود؟ دو میلیون سال دیگر گذشت، بعدا چه میشود؟
قیامت در عرض این عالم نیست، و تمام این سؤالات بیجاست. بیان این حقیقت: عوالم تو در توست؛ یعنی عالم برزخ یک عالمی نیست به دنبال زمانی این عالم؛ یک عالمی است که بر این عالم ماده و طبیعت ما احاطه دارد، و الآن هم هست، نه اینکه بعدا بوجود می آید؛ عالم نفس و قیامت بر ما احاطه دارد، بر عالم طبیعت و ماده و بر عالم برزخ هر دو احاطه دارد. پس عالم نفس و قیامت موجود است؛ نه اینکه بعدا موجود می شود، به دنبال زمانی این عالم.
شما زمانی را که ما متولد شدیم و بعدا در اثر حرکت زمان می آئیم جلو تا از دنیا میرویم، این را تمام یک کاسه فرض کنید، عالم برزخ عالمی است که بر تمامی این، محیط است. عالم قیامت نیز بر این عالم و بر عالم برزخ، بر هر دو احاطه دارد. پس اگر ما بخواهیم به برزخ برسیم، نه اینکه باید عمرمان را بگذرانیم و وقتی که بخواهیم بمیریم، برویم داخل برزخ؛ چون برزخ، الآن موجود است.