درس ها و حکمت ها در هلاکت قوم عاد

خداوند در مورد آیت و نشانه در هلاکت قوم عاد می فرماید: «فکذبوه فاهلکناهم ان فى ذلک لایة و ماکان اکثرهم مؤمنین؛ آنان هود را تکذیب کردند ما هم نابودشان کردیم، و در این آیت و نشانه اى است (براى آگاهان) ولى بیشتر آنان مؤمن نبودند.» (شعراء/ 139) اگر تحلیل درستى از مردم قوم عاد بنماییم روشن مى شود که چرا اکثر آنها ایمان نیاوردند و پیامبرشان را تکذیب کردند.
در یک نگاه کلى منشاء تکذیب قوم را دو چیز تشکیل مى داد:
1) بزرگان، سران و اشراف فاسد قوم که به علت خو گرفتن به دنیا و دست یابى به منافع نامشروع و نامعقول نمى خواستند دعوت، هود (ع) را لبیک گویند، از این رو به بهانه هاى واهى و سستى متوسل مى شدند تا دعوت را نپذیرند.
2) اطاعت کورکورانه توده مردم از بزرگان، اشراف و نیاکانشان نیز عامل مهمى در نپذیرفتن دعوت از سوى عامه مردم بوده است.
اما هیچ کدام از این بهانه ها نمى توانست مانع اجراى سنت الهى مبنى بر مجازات تکذیب کنندگان پیامبر خدا گردد. اگرچه آن قوم در آن روزگار معتقد بودند و مى گفتند «و ما نحن بمعذبین؛ ما هرگز عذاب نمى شویم.» (سبأ/ 35) اما عذاب شدند و این نکته عبرت و درسى است براى تمام انسان هاى که تا قیام قیامت مکلف به پذیرش دعوت انبیاء هستند، مبادا که زبانا و عملا دعوت انبیاء الهى مخصوصا خاتم الانبیاء را رد کنند، که در این صورت نباید مثل آن قوم فکر کنند که عذاب نمى شوند، زیرا این سنت الهى است که تکذیب کنندگان را عذاب مى کند.

عاقبت رویگردانى از حق، عذابى مثل عذاب عاد و ثمود است
«فان اعرضوا فقل انذرتکم صاعقة مثل صاعقة عاد و ثمود؛ اگر آنها رویگردان شوند، بگو: من شما را از صاعقه اى همانند صاعقه عاد و ثمود مى ترسانم.» (فصلت/ 13) در این آیه شریفه نیز به روشنى بیان مى شود که سنت الهى بر مجازات آنهایى است که از حق روى برمى تابند، بنابراین در هرزمان براى هر قومى که این زمینه و شرایط به وجود بیاید مجازات الهى همانند مجازاتى که بر اقوام عاد و ثمود بوده محقق خواهد شد. پس آیه شریفه به زبان حال و قال هشدار مى دهد که از سرنوشت اقوام گذشته عبرت بگیرد، مبادا شرایط آنها را پیدا کنید که عذاب حتمى خواهد بود.
در جاى دیگر نظیر آیه فوق مى فرماید: «و یا قوم لایجرمنکم شقاقى ان یصیبکم مثل ما اصاب قوم نوح اوهود او قوم صالح* و استغفروا ربکم ثم توبوا الیه ان ربى رحیم ودود؛ (شعیب گفت) و اى قوم من، دشمنى و مخالفت شما با من سبب نشود که شما به همان سرنوشت قوم نوح یا هود و یا صالح گرفتار شوید. از پروردگار خود آمرزش بطلبید و به سوى او بازگردید که پروردگارم مهربان و دوستدار (بندگان توبه کار) است.» (هود/ 89- 90)
چنان که آیه شریفه دلالت دارد، حضرت شعیب (ع) از قومش مى خواهد که از سرنوشت قوم نوح و عاد و ثمود پند بگیرند و هشدار مى دهد که مبادا مبتلا به همان عذابى که آنها شدند، بشوند، و اگر زمینه اى براى عذاب دیدند براى نجات از عذاب از خداوند طلب آمرزش کنند زیرا خداوند مهربان است ودوستدار توبه کنندگان. بنابراین آن حضرت ضمن هشدار به این که مبادا براى عذاب زمینه سازى نمایید، مى فرماید اگر علائمى از آن اعمال و رفتار اقوام هلاک شده در خود دیدید راه نجات توبه است، عذر تقصیر بخواهید تا خداوند شما را ببخشد.
در آیه دیگرى در این مورد مى فرماید: «و عادا  وثمودا و اصحاب الرس و قرونا بین ذلک کثیرا* و کلا ضربنا له الامثال وکلا تبرنا تتبیرا؛ و (همچنین) قوم عاد و ثمود و اصحاب الرس و اقوام بسیار دیگرى را که در این میان بودند هلاک کردیم. و براى هریک از آنها مثلها زدیم و (چون سودى نداد) همگى را نابود کردیم.» (فرقان/ 38- 39)
در واقع این آیه شریفه بیانگر قانونمند بودن مجازات هاى الهى بر اقوام بشرى است و مى خواهد بیان این مطلب را نماید که مبادا تصور غلطى از هلاکت اقوام گذشته داشته باشید این اقوام، خودشان زمینه هلاکت و نابودى را فراهم نمودند، اینها پند و اندرزهاى رسولان الهى را ناشنیده گرفتند و سرنوشت اقوام قبل از خود را نادیده گرفتند، هرچه برایشان مثل و دلیل و برهان آوردند نپذیرفتند و به باد مسخره گرفتند، و بالاتر این که با فرستاده هاى خدا به مخالفت وستیز پرداختند و به آنها اتهام و افتراء زدند و در حق آنها ظلم ها روا داشتند حتى دست به قتل آنها زدند، و هنگامى که هیچ پند و اندرز و مثل و سرنوشتى براى آنها سودمند نبود، خداوند بر اساس سنت لایتغیر خود مبنى بر مجازات مجرمین آنها را هلاک مى نمود. و این مسئله تا قیامت مى تواند ادامه داشته باشد اگر انسان ها عبرت نگیرند.

Sources

Keywords