کتب مقدس دین تائو

ذخیره ادبی عمده دین تائویی، سندی است که معمولا آن را به خود لائوتسه بنیانگذار این مکتب نسبت می دهند. نام این کتاب «تائو- ته- کینگ» می باشد. این کتاب منسوب به لائوتسه محصول اندیشه یک تن نیست، بلکه در طول قرون چک و اصلاحاتى در آن صورت گرفته است، اما بیشتر محتویات آن از قرن چهارم قبل از میلاد است.

ترجمه های مختلف از کتاب «تائو- ته- کینگ»
عنوان کتاب «تائو- ته- کینگ» توسط بیش از دوازده مترجم چینی به انحاء گوناگون مورد بررسی قرار گرفته است. معمولا آن را ترجمه نکرده و به عنوان مجموعه مرکبی از سه نام چینی به همان صورت اصلی استعمال می کنند. به هر حال ترجمه هایی که از آن به دست داده شده عبارت اند از: متن کلاسیک تائو و فضیلت (ترجمه چالمرز)، کتاب راه فضیلت (ترجمه اولد)، فیض الهی کلاسیک (ترجمه پارکر)، اصل طبیعت و اعراض آن (ترجمه بالفور)، و افکاری در زمینه طبیعت و ظهور خدا (ترجمه الکساندر). آرتور ویلی آن را راه و قدرت آن ترجمه می کند، و لین یوتانگ نیز آن را کتاب تائو می خواند. شاید هم ترجمه و یا تعبیر ساده و دقیق تر آن همان قانون خرد و فضیلت (ترجمه کاروس) باشد. کار ترجمه کتاب مقدس دین تائویی به حدود بیش از شش زبان اروپایی کاری مشکل و در عین حال جالب توجه بوده است. این کتاب در سال 1788 میلادی توسط یکی از میسیونرهای مذهبی کلیسای کاتولیک روم، پدر گرامونت، به زبان لاتین ترجمه شده است. پدر گرامونت به غلط عقیده داشت که راز مقدس ترین تثلیث و نیز تجسم خدای آسمانی در زمانهای قدیم بر مردم چین شناخته شده بوده است. نخستین ترجمه کتاب تائو- ته- کینگ به یکی از زبانهای جدید اروپایی در سال 1823 توسط پدر روحانی رموسات به زبان فرانسوی انجام یافته است. عنوانی که وی بر این کتاب انتخاب کرد عبارت بود از: «خاطراتی در مورد زندگی و عقاید لائوتسه، یکی از فلاسفه چین متعلق به شش قرن پیش از میلاد مسیح، که عقایدی را که معمولا به فیثاغورث، افلاطون و شاگردان آن ها نسبت می دهند اظهار می داشت». ترجمه فرانسوی یاد شده با گزراش این مطلب که کلمه یهوه، که نام خاص خداوند بین عبریان بود، در فصل چهاردهم این کتاب، به یک فیلسوف چینی شش قرن پیش از میلاد مسیح (ع) نسبت داده می شود، این همه اساتید و صاحب نظران اروپایی را از جای تکان داد.

مطالب کتاب تائو- ته- کینگ
مطالب کتاب تائو- ته- کینگ یک سلسله مواعظ و کلیاتی است که به گونه نامنظمی تنظیم یافته اند. به استثنای سه فصل از کتاب که حاوی اشاراتی در زمینه شرح حال مولف لائوتسه و معدودی اشارات کلی به وضعیت اجتماعی چین در آن ایام است، دیگر هیچ گونه ارجاع تاریخی، به افرادی خاص و یا به حوادث خاصی در تاریخ چین، در سراسر کتاب به چشم نمی خورد. در تمام هشتاد و یک فصل نسبتا کوتاه کتاب نیز حتی یک اسم خاص دیده نمی شود. از دیدگاه فیلسوفان قدیم چین هر گونه فعل و انفعالات جهان تحت تاثیر نظامى است که تائو نامیده مى شود. تائو در زبان چینى به معناى راه است و در اصل به بستر رودخانه اطلاق مى شده است. مى شده است. پیروان این فلسفه براى تحولات جهان قانونى ثابت مانند بستر رودخانه قائل بودند و مى گفتند تائو آغاز و انجامى ندارد و پس از پدید آمدن جهان مادى، تائو نیز براى ایجاد تناسب، در آن جریان یافته است. از این رو، واژه تائو به کاسموس یونانى که به معناى تناسب است، نزدیک مى شود. یونانیان جهان را کاسموس مى نامیدند. در کتاب تائوته کینگ آمده است که هرگاه اشیاء در بستر طبیعى خود سیر کنند با کمال تناسب حرکت خواهند کرد؛ زیرا این حرکت با تائو هماهنگ است، ولى هر گاه چیزى از بستر طبیعى منحرف شود تناسب خود را از دست مى دهد. هدف نهایى انسان باید آن باشد که خود را با تائو هماهنگ کند. تائو- ته- کینگ، کتاب مقدس آیین دائو کوچک ترین کتاب مذهبی جهان، مشتمل بر 81 قطعه شعر به صورت کلمات قصار است. این کتاب یا سلسله کلمات قصار، تعلیم می دهد که باید در هماهنگی کامل با اصل نظم جهانی زندگی نمود. محققان در معنای آن اختلاف دارند. این کتاب، ترتیبی نامنظم دارد و از سویی به مباحث تاریخی و زندگی مؤسس این آیین نیز اشاره می کنند. این متن همان متنی است که لائوتسه در هنگام خروج از شهر، برای مرزبان نوشت. اما نقادان جدید، این مطلب را رد می کنند و این کتاب را مربوط به زمانی متأخرتر می دانند. آنها اعتقاد دارند که این متن به دست چند نفر نوشته شده است.

تاریخچه کتاب تائو- ته- کینگ
تاریخچه کتاب تائو- ته- کینگ حاکی از پاره ای قدردانی های چشمگیر درباره اهمیت آن است. برای نخستین بار امپراتور چینگ تی (در فاصله سالهای 156 تا 140 پیش از میلاد)، آن را به عنوان یک متن کلاسیک به رسمیت شناخت. امپراتور مینگ تی (در سالهای 227 تا 239 میلادی)، عادت داشت د مورد این کتاب نسبتآ خشک برای جمع وزرای خود سخنرانی کند و به خصوص «هر یک از مقامات رسیم را که در جریان سخنرانی وی چرت بزند، خمیازه بکشد و سرفه بکند» به شدت توبیخ کند. «توسط فرامین متوالی، امتحان کتاب تائو- ته- کینگ برای فارغ التحصیلان دوره دوم تحصیلی اجباری اعلام شده؛ هر کس باید یک نسخه از این کتاب را داشته باشد؛ همچنین آن را در هر دو پایتخت چین بر روی سنگ حک کرده اند. بعدها نسخه چاپی این کتاب بین تمام مدیران آموزش و پرورش چین توزیع شد؛ و نیز آن را به زبان تاتارهای نوچن ترجمه کردند.» بنای یادبود مسیحیان نسطوری در هسیان فو، از توابع شهرستان شن سی در چین، نشان می دهد که آنها پیش از سال 781 میلادی با کتاب تائو- ته- کینگ آشنا بوده اند. مترجمین معاصر غربی و کسانی که در مذهب شناسی تطبیقی کار می کنند در مورد ارزش ذاتی تائو- ته- کینگ اظهار نظرهای جامعی کرده اند. «اثری این چنین مرموز و در عین حال چنان ساده و روشن. مطابقت این کتاب با آخرین تعالیم علم و فلسفه کاملا شگفت انگیز است. دقت آن کتاب، تجزیه و تحلیل آن، تعالیم آن و سرانجام روش های به کار گرفته شده در آن همه مافوق تحسین و از نظر خلوص نیز واقعا بدون نقص است». «هیچ چیز به این کتاب شبیه نیست. این چنین بلند، چنین حیات بخش و چنین آرام بخش، با ریشه هایی توانمند؛ ساختار آن نیز به همان اندازه روحش اعجاب برانگیز است. لب و خلاصه یک حکم مرموز و جهانی». درباره ادیان پیش از مسیح، آی هس رساله ای به زبان آلمانی تحت عنوان لائوتسه، شاهدی بر حقیقت نوشته است که شامل فهرستی از دویست شصت و هشت مورد وجه مشترک بین تعالیم کتاب تائو- ته- کینگ و کتاب مقدس است. هیچ قدردانی ای بالاتر از این برای این کتاب نیست که یکی از نویسندگان صاحب نام چینی، اگر نگوییم دقیق ترین، حداقل خواندنی ترین ترجمه کتاب را به مردم انگلیسی زبان تقدیم کرده است. این نویسنده در مقدمه ای که بر ترجمه خود آورده می نویسد: «به عقیده من اگر در تمام ادبیات شرق تنها یک کتاب وجود داشته باشد که بیش از هر کتاب دیگری شایسته خواندن باشد همین کتاب تائوی لائوتسه است. اگر کی کتاب وجود داشته باشد که بتواند مدعی شود که روح شرق را برای ما تفسیر می کند، و یا اینکه وجودش برای درک صحیح رفتار ویژه چین ها ضروری است از جمله آنچه به طور تحت اللفظی «راههایی که تاریک و مبهم هستند» خوانده می شود همین کتاب تائو است. زیرا کتاب لائوتسه اولین فلسفه صریح استتار در عالم را شامل می شود. در این کتاب حکمت اینکه انسان به ظاهر احمق جلوه کند، موفقیت اینکه انسان را به ظاهر شکست خورده نشان دهد، قدرت ضعیف بودن و مزیت در سطح پایین قرار داشتن، منفعت تسلیم شد در مقابل حریف و بیهودگی تلاش برای کسب قدرت تعلیم داده می شوند. این کتاب مسئول هرگونه نرمی و پختگی است که در رفتار فردی و اجتماعی مردم چین دیده می شود. اگر تنها یک کتاب وجود داشته باشد که علیه فعالیت های گوناگون و مشغولیت بیش از حد و بیهوده انسان معاصر داد سخن داده باشد، آن کتاب، کتاب تائوی لائوتسه است. این یکی از برجسته ترین کتب در میان کتب فلسفه عالم است.

رابطه لائوتسه و شاگرد و مریدش چوانگ تسه
کسی که بسیار به لائوتسه نزدیک بود و رابطه ای مشابه ارتباط منسیوس با کنفوسیوس داشت، شاگرد و مرید وی چوانگ تسه است. چوانگ تسه از پیروان عارف لائوتسه بود که بنابر سال شمارهای قدیمی حدود دویست سال پس از استاد خود زندگی می کرد. در آن زمان تعلیمات لائوتسه به خاطر احیای مجدد تعالیم کنفوسیوس در حال اضمحلال بود. عمل گرایی جسورانه کنفوسیوس با فلسفه انفعالی لائوتسه که اصل اساسی تعلیماتش وو-وی و یا عدم اقدام عنوان شده بود، کاملا مغایر بود. بنابراین چوانگ تسه به دفاع از مردی که خود عمیقا او را تحسین می کرد برخاست به شدت مشغول نوشتن شد. وی بسیاری از مطالبی را که استادش لائوتسه بیان کرده بود به صورت دقیقتر و تازه تر بیان داشت و گاهی در بعضی جهات از او هم فراتر رفت. چوانگ تسه که نویسنده بسیار درخشانی بود و به عنوان یکی از بزرگترین چهره های ادبی چین شناخته شده است، به نوشته های لائوتسه روح و حرکتی بخشید که به هیچ صورت دیگر امکان ایجاد آن نبود. بنابر آنچه لیونل زیل می نویسد، وی «اولین کسی بود که نشان داد زبان مادری اش تا چه قله های رفیعی از فصاحت و زیبایی می تواند صعود کند...» از قلم سحار او آهنگ هایی به گوش می رسید که هیچ شخص دیگری قادر به تکرار آن نبود. لیکن یوتانگ نیز از «درخشش سبک و عمق افکار» وی سخن می گوید.

نوشته های چوانگ تسه
نوشته های چوانگ تسه بسیار جذاب اند. این آثار، که بوالهوسانه، خوش مشربانه و در عین حال بسیار عمیق هستند، اصل عمده تعلیمات لائوتسه را به میان زندگی روزمره مردم چین آورده و اگر نگوییم آن را به نیروی مسلط بر جامعه تبدیل کرده اند، حداقل به صورت جریانی با نفوذ و قوی که تاثیر چشمگیری بر ادبیات، هنر و روابط اجتماعی چین داشته درآورده اند. لین یوتانگ درباره آن می گوید که دارای تاثیر «انسان سازی پیروان مکتب انسان گرایی» بوده و «تنها راه سالم و شاعرانه خلاصی از قیود کلاسیک و سخت دین کنفوسیوسی» را بیان می دارد. آثار چوانگ تسه بخش مهمی از آنچه را که می توان به عنوان متن مقدس دین تائویی خوانده تشکی می دهند. اگرچه مثل دین کنفوسیوسی هرگز ادعایی نیست که آنچه وی نوشته بر مبنای الهامات الهی بوده است.

کتاب تای شانگ کانگ پینگ پی ین
یکی دیگر از متون مقدس دین تائویی که بسیار دیرتر نوشته شده کتاب تای شانگ کانگ پینگ پی ین و یا رساله ای در باب افعال و جزای آنها است. این کتاب، به خاطر دارا بودن آرمانهای اخلاقی قوی، به شدت مورد احترام و اعتبار پیروان دین تائویی و نیز شاگردان رشته تاریخ ادیان در سراسر دنیا بوده است. کتاب فوق در کنار پاره ای تعلیمات بسیار ابتدایی، دارای بعضی قطعاتی است که از نظر ارزش اخلاقی در میان ادیان غیر مسیحی عالم بی نظیر است.

اوصاف یک انسان خوب
در میان شرحی که کتاب مزبور در زیر از اوصاف یک «انسان خوب» به دست می دهد مسشابهت های فراوانی را می توان از انجیل مثال آورد. «یک انسان خوب در بیراهه ای انحرافی وارد نمی شود. او به انباشت فضیلت و تقوا و جمع آوری اعمال با ارزش می پردازد و نسبت به همه مخلوقات با مهربانی برخورد می کند. نسبت به برادران جوانتر از خود وفادار، سرسپرده و پر محبت و نسبت به بزرگترها هم تسلیم است. ابتدا روش سلوک خویش را تصحیح می کند تا سپس بتواند دیگران را هم در جهت اصلاح متحول سازد. نسبت به ایتام و بیوه زنان مهربان و رحیم است. به پیران احترام می گذارد و به جوانان هم نگاه نگهداری و پرورش دارد. حتی به حشرات، سبزیها و یا درختان نیز صدمه نمی زند. نسبت به تمایلات شرورانه دیگران با شفقت برخورد کرده و از فضایل و بزرگیهای آنان اظهار خوشحالی می کند. به آنها در امور شایسه مستقیما کمک می کند و آنها را از مخاطراتشان نجات می دهد. تصور می کند که آنچه دیگران کسب می کنند خود کسب کرده و آنچه هم که دیگران از دست می دهند خود او از دست داده است. به انتشار کمبودها و نواقص آنها نمی پردازد و تفوقات خویش را نیز عامل لاف زدن قرار نمی دهد. چنین فردی باید از انجام هر چیزی که بد و شرورانه است باز ایستاده و در مقابل به ارتقاء و عرضه نیکی ها بپردازد. بیشتر به مردم بدهد و سهم کمی برای خود بردارد. اگر زخم و دشنامی از کسی شنید آن را بدون کراهت پذیرا شده و با بیان اینکه وضعیت وی را درک می کند شرافت خود را نشان دهد. بدون توقع پاداش، به مردم محبت و نیکی کرده و بدون اظهار تاسف از امکانات خود به دیگران ببخشد. این کسی است که به نام یک انسان خوب خوانده می شود. تمام انسانهای دیگر چنین فردی را احترام می کنند. آسمان از او محافظت خواهد کرد. سعادت و درآمد به دنبال وی خواهند بود. همه شرور و بدیها از او دور می شوند. هرچه انجام دهد قطعا با موفقیت همراه خواهد بود و می تواند امیدوار باشد که به مقام خلود و ماورای ماده دسترسی پیدا خواهد کرد». اگرچه در این متن مقدس یک سلسله دستورهای مهم، در عین حال عوامانه، نیز یافت می شوند که از آن جمله اند: «هرگز اشتباهات والدین خود افشا نکن. هرگز صحیح و سقیم را قاطی مکن. کار غلط را پاداش مده. آدم بی گناه را تنبیه نکن. باد را مورد نکوهش و باران را مورد سوء استفاده قرار مده. به آنچه همسر و همبسترانت می گویند گوش فرامده. از دستورهای پدر و مادرت سرپیچی مکن. اجازه نده کارهای جدید باعث شوند قدیمی ها را فراموش کنی. قرض خود را ادا کن. دنبال این نباش که چیزی را که جزو سهمی که در آسمان برای تو مقرر شده نیست به دست آوری. در اندازه گیری ها از متر کوتاه، یا ترازوی نامیزان و یا پیمانه کوچک استفاده مکن. در آخرین روز ماه و یا روز آخر سال، به رقص و آواز مشغول نشو. در روز اول ماه و یا سر صبح فریاد نزن و عصبانی مشو. در جهت شمال گریه نکن و یا آب دهان مینداز. به سمت ستاره های ثاقب آب دهان مینداز. به سوی قوس و قزح اشاره نکن. کسی که مرتکب کار اشتباهی شده اگر توبه کرده و خود را صلاح کند و اگر از آن پس از پرداختن به کارهای زشت اجتناب کرده و کارهای خوب انجام دهد، آخر کار به شادمانی و سعادت خواهد رسید. پس چرا ما خود را به انجام کارهای خوب وادار نکنیم؟

Sources

Keywords