نزول سوره های تکاثر، ماعون، کافرون و فیل

سوره تکاثر محتوای آیات:
در این سوره مردم بخاطر کثرت طلبی و مسابقه در جمع کردن مال و اولاد و افتخارات دنیوی مورد توبیخ قرار می گیرند. سپس این زیاده طلبان مورد تهدید قرار گرفته و به ایشان گفته می شود که به زودی نتیجه ی این افعال را خواهند دید و به زودی از این نعمت ها بازخواست می شوند.
مکی یا مدنی بودن آیات: سوره محل بحث از نظر سیاق، هم با مکی بودن سازگار است و هم با مدنی بودن.
موضوعات تاریخی: در مجمع البیان آمده است که بعضی گفته اند: این سوره درباره یهود نازل شده و ماجرا از این قرار بوده که ایشان گفته اند: عده ی ما از جمعیت بنی فلان و بنی فلان و بنی فلان بیشتر است، و خلاصه ما از همه این سه قبیله نیرومندتریم، همین معنا آنان را به خود مشغول کرد تا گمراه از دنیا رفتند. بعضی دیگر گفته اند درباره عده ای از انصار نازل شده که با عده ای دیگر به چشم و هم چشمی پرداخته و به یکدیگر فخر می فروختند.
عده ای دیگر گفته اند: درباره ی دو قبیله از قریش نازل شده و آن دو قبیله، قبیله ی «بنی عبد مناف ابن قصی» و «بنی سهم بن عمرو» می باشند. این دو قبیله به یکدیگر تفاخر کرده و تعداد اشراف خود را می شمردند هنگام شمارش عدد اشاراف بنی عبد مناف بیشتر شد، آن گاه «بنی سهم ابن عمرو» زیر بار نرفته و گفتند: باید مرده هایمان را هم بشماریم. شروع کردند به شمردن قبرها این بار عدد بنی سهم بیشتر شد چون در دوران جاهلیت عدد آنان بیشتر بود. در بررسی سه نقل فوق می بینیم که احتمال صحت هر سه مورد وجود دارد اما چیزی که هست، احتمال گفته اول ممکن است کمتر باشد زیرا در آیه مبارکه فرموده است: «الهکم التکاثر»؛ «کثرت طلبی و تفاخر شما را دچار غفلت و سرمستی کرده».
همچنان که مشاهده می شود در این آیه با صیغه ی خطاب سخن گفته شده؛ از همین جهت ممکن است احتمال اول را که راجع به نزول این سوره درباره یهود است تضعیف کنیم و بگوئیم در چنین مواقعی غالبا با صیغه ی غائب سخن گفته می شود بخصوص که ایشان یهودی بوده و از نظر روش و منش مورد تایید قرآن نمی باشند.

سوره ماعون محتوای آیات:
در این سوره شخص منکر معاد و نمازگزاران ریاکار مورد تهدید قرار گرفته و برخی ویژگیهای ایشان بیان شده است.
مکی یا مدنی بودن آیات: این سوره هم می تواند مکی باشد و هم مدنی.
موضوعات تاریخی: در برخی منابع تفسیری آمده است که این سوره درباره «ابوجهل» و «کفار قریش» نازل شده و منظور از نمازگزارانی که مورد «ویل» قرار گرفته اند کسانی هستند که «تارک الصلاه اند»، نه کسانی که اشتباه و خطای در نماز دارند. البته در بعضی روایات گفته شده است که منظور از این نمازگزاران، کسانی ا ند که در «نماز اول وقت خواند»، سهل انگاری می کنند و در دسته ای دیگر از روایات منظور از ایشان کسانی دانسته شده که بدون غدر حقی از حقوق نماز را ضایع می کنند.

سوره کافرون محتوای سوره:
در سوره کافرون خداوند متعال پیامبر خود را دستور می دهد که برائت خود را از دین کفار اظهار کند و خبر می دهد که آنها نیز پذرای دین وی نیستند، پس نه دین او مورد استفاده ایشان قرار می گیرد و نه دین آنان آن جناب را مجذوب خود می کند، بنابراین نه کفار می پرستند آنچه را که آن جناب می پرستد و نه تا ابد آن جناب آنچه را ایشان می پرستند می پرستد.
مکی یا مدنی بودن آیات: در مکی یا مدنی بودن این آیات بین مفسرین اختلاف نظر وجود دارد اما با توجه به سیاق آیات بنظر می رسد که در مکه نازل شده باشد.
موضوعات تاریخی: در مورد این سوره گفته شده است که در آن اشاره ای وجود دارد به عملکر «ولید ابن مغیره» و «عاصی ابن وائل» و دو تن دیگر و ماجرا از این قرار است که روزی «ولید» و «عاصی» و «اسود ابن مطلب» و «امیه ابن خلف» رسول الله (ص) را دیدند و به ایشان گفتند: «بیا خدایانمان را روی هم بریزیم! ما خدای تو را بپرستیم و تو خدایان ما را، در نتیجه کدورت و مشکلاتمان برطرف گردد و همه در پرستش معبودها مشترک باشیم، بالاخره یا معبود ما حق است و یا معبود تو، اگر معبود ما حق و صحیح تر بود تو به انحراف نرفته ای و از عبادت واقعی حظی برده ای و اگر معبود تو حق صحیح تر از معبود ما باشد، ما تماما منحرف نشده و از پرستش او بهره مند شده ایم». در پاسخ این پیشنهاد خدای تبارک و تعالی این سوره را نازل کرد که ای پیامبر به کافران بگو: «هان ای کفار، من هرگز نمی پرستم آنچه را که شما می پرستید الی آخر سوره کافرون»

سوره فیل محتوای آیات:
سوره فیل مشتمل بر آیاتی است که در آنها به داستان اصحاب فیل اشاره شده، اصحاب فیل گروهی بودند که از شهر و دیار خود به قصد تخریب کعبه به مکه آمدند اما خداوند متعال با فرستادن پرندگان ابابیل هلاکشان نمود و اجساد ایشان را همچون برگی جویده شده بر زمین رها نمود.
مکی یا مدنی بودن آیات: این سوره در مکه ی مکرمه نازل شده است.
موضوعات تاریخی: موضوع تاریخی ای که در این سوره بدان اشاره شده است ماجرای حمله ابرهه و اصحابش به کعبه و نزول بلای الهی بر سرشان است که این ماجرا به طور مفصل در بخش «ت» که مربوط به دوران حیات پیامبر از میلاد تا بعثت است آمده است.

Sources

Keywords