الافصاح فی امامة علی بن ابیطالب (ع)

این کتاب یکی دیگر از آثار اعتقادی علامه کبیر و متکلم شهیر، شیخ مفید می باشد که به زبان عربی تألیف یافته است. شیخ مفید در این کتاب برای اثبات حقانیت امیرالمومنین علی بن ابیطالب (ع) ابتدا مفهوم امامت را از نظر لغت و اصطلاح بررسی می کند و سپس با توجه به آیه قرآن بر حق بودن امامت و خلافت حضرت علی (ع) را اثبات می نماید و یک به یک روایات و ادعاهایی که به دروغ خلفا را ذی حق در منصب خلافت بر شمرده است رد و نقد می نماید که بدون تردید با این عمل برای شیعیان و عموم مسلمانان بسیاری از شک و تردیدها را زدوده است.
نکته حائز اهمیت این است که در سراسر این کتاب نیز مانند دیگر آثار ایشان هیچ گونه شتم و ناسزا و نفرینی دیده نمی شود و مطالب در حیطه ادب و بحث و استدلال و مناظره علمی بیان شده است.

معرفی اجمالی نویسنده:
محمد بن محمد نعمان بغدادی ملقب به شیخ مفید در ذیقعده سال 336 هجری قمری در ده فرسنگی بغداد متولد شد. وی استاد شیخ طوسی و سید مرتضی علم الهدی بود. فقیه و علم کلام شیعی که بیشتر در علم کلام تبحر داشت و مکتب کلامی شیعه در عصر او به اوج کمال رسید. او در مناظرات دینی مهارت خاصی داشت و مناظراتش با قاضی عبدالجبار رئیس فرقه متعزله بغداد و قاضی ابوبکر باقلانی رئیس اشاعره معروف بود. گویند لقب «مفید» را علی بن عیسی معتزلی در عهد جوانی، در نتیجه مباحثه با وی به او داد. در حدود 200 اثر به او نسبت داده شده که این کتاب ها از جمله آنهاست: ارکان فی دعائم الدین، العیون و المحاسن، اصول الفقه، الکلام فی وجوه اعجاز القرآن، تاریخ الشریعه.
ابن الندیم در فن دوم از مقاله پنجم الفهرست که درباره متکلمین شیعه بحث می کند از او به عنوان "ابن المعلم" (فرزند معلم) یاد می کند و ستایش می نماید. ابویعلی جعفری که داماد مفید بوده است گفته است که مفید شب ها مختصری می خوابید، باقی را به نماز یا مطالعه یا تدریس یا تلاوت قرآن کریم می گذرانید. شیخ بزرگوار شیخ مفید در شب جمعه 3 رمضان سال 413 هـ.ق در بغداد، پس از 75 سال تلاش و خدمت ارزنده درگذشت و مورد تـجـلـیـل فـراوان مردم و قدردانى علما و فضلا قرار گرفت و به تعبیر شاگرد بزرگوارش شیخ طوسى که خود حاضر در صحنه بوده است، روز وفات او از کثرت دوست و دشمن براى اداى نماز و گـریستن بر او، همانند و نظیر نداشته است. هشتاد هزار تن از شیعیان او را تشییع کردند و سید مرتضى علم الهدى بر او نمازگزارد و در حرم مطهر امام جواد (ع) پائین پاى آن حضرت و نزدیک قبر استادش ابن قولویه مدفون گردید. می گویند سخنوران غیر شیعه که از تأثیر سخن شیخ و استحکام منطق او در دعوت به مذهب تشیع به تنگ آمده بودند با درگذشت وی آسوده شدند.

ساختاربندی کتاب:
آنچه در ادامه می آید از جمله مطالبی است که شیخ در این کتاب به آنها پرداخته است:
- معنای امامت در لغت و اصطلاح
- تعیین امام بعد از رسول اکرم (ص)
- دلیلی بر اینکه علی (ع) امام بعد از رسول اکرم (ص) است
- دلیل بر اینکه علی (ع) افضل از جمیع صحابه است
- دلیل فساد امامت مفضول بر فاضل
- اثبات نفاق بعضی از صحابه و اینکه متظاهر به ایمان بودند
- حدیث رایه
- ابطال گمان کسانی که روایتی را از نبی اکرم (ص) مبنی بر بهشتی بودن ده تن از صحابه نقل می کنند
- در جواب کسی که بر اساس آیه «والسابقون الأولون من المهاجرین و الأنصار والذین اتبعوهم بإحسان رضی الله عنهم ورضوا عنه وأعد لهم جنات تجری تحتها الأنهار خالدین فیها أبدا ذلک الفوز العظیم؛ پیشگامان نخستین از مهاجرین و انصار و افرادى که به نیکى از آنها پیروى کردند، خداوند از آنها خشنود گشت، و آنها (نیز) از او خشنود شدند و باغ هایى از بهشت براى آنان فراهم ساخته، که نهرها از زیر درختانش جارى است. جاودانه در آن خواهند ماند و این است پیروزى بزرگ» (توبه/ 100) بر امامت ابوبکر و عمر و عثمان و اولویت آنها بر خلافت استدلال می کند
- در جواب آنکه خلفا و دیگران را تحت آیه شریفه «لقد رضی الله عن المؤمنین إذ یبایعونک تحت الشجرة فعلم ما فی قلوبهم فأنزل السکینة علیهم وأثابهم فتحا قریبا؛ به راستى خدا هنگامى که مؤمنان، زیر آن درخت با تو بیعت می کردند از آنان خشنود شد و آنچه در دل هایشان بود باز شناخت و بر آنان آرامش فرو فرستاد و پیروزى نزدیکى به آن ها پاداش داد» (فتح/ 18) می آورد.
- در جواب آنکه گمان می کند اهل بصره، شام و نهروان کافر نیستند تا قتل آنها جایز شمرده شود
- در اثبات اینکه محاربان با امیرالمومنین (ع) کافر محسوب می شدند
- در جواب آنکه بر اساس آیه غار بر فضیلت ابوبکر استدلال می کند.

Sources

Keywords