شیخ محمدحسین غروی اصفهانی (کمپانی)

ولادت: روز دوم محرم سال 1296 ق. آسمان کاظمین هم مانند دیگر شهرهاى مسلمان نشین، بوى کربلا و عطر عشق و عاشورا می‎داد. همزمانى این تولد مبارک با ماه حماسه‎هاى همیشه جاوید حسینی، سبب شد که کودک کاظمین و مولود محرم "محمدحسین" نامیده شود.

تحصیلات:
کودک کاظمین هنوز در فصل بهاران زندگى بود. تازه در باغ خرم حیات، نونهالى سرسبز بود که توانست هنر ظریف خط و خوشنویسى را آن هم در انواع گوناگون آن یاد گیرد. از آنجا که آن روزها هم چون روزگاران گذشته، صنعت خط از هنرهاى بدیع و چشمگیر بود، مهارت محمدحسین، آن هم در دوران کودکى وى را در میان آشنایان زبانزد ساخت. پدر هم که به استعداد درخشان فرزندش پى برده بود، با تمام توان وسایل تحصیل و ترقى او را در حوزه علمیه نجف فراهم ساخت تا این استعداد زلال و جوشان هر چه بهتر و بیشتر شکوفا گردد. محمدحسین در دهه دوم زندگى (در سال 1314 یا 1315 ق) بود که پا به حوزه بزرگ نجف نهاد و چیزى نگذشت که مراحل کمال را در دروس مقدماتى یکی پس از دیگرى پشت سر گذاشت و بزودى در حلقه درس بزرگترین اساتید حوزه آن روز شرکت جست.

اساتید:
1. شیخ حسن تویسرکانى
2. آیه الله سید محمد طباطبایى فشارکی
3. حاج آقا رضا همدانى
4. آیه الله آخوند خراسانى
5. حکیم محمدباقر اصطهباناتى شیرازى
6. شیخ احمد شیرازى

مشایخ روایی:
بزرگان بسیارى براى علامه غروى اجازه نامه روایتى نوشته‎اند که برای نمونه دانشمندان و اندیشوران زیر را می‎توان نام برد:
1. بزرگ محدث معاصر حاج میرزا حسین نورى طبرسی، گردآوردنده مجموعه روایتى شیعه، مستدرک الوسائل.
2. آیه الله سید حسن صدرالدین موسوى معروف به صدر کاظمى نویسنده کتاب تأسیس الشیعه و...
3. میرزا محمدباقر اصطهباناتى شیرازی.
4. شیخ احمد شیرازى مشهور به "شانه ساز".
5. شیخ الشریعه اصفهانی.

تألیفات:
1. الاجتهاد و التقلید و العداله
2. الاصول على النهج الحدیث
3. الطلب و الاراده عند الامیه و المعتزله و الاشاعره، این سه کتاب در یک مجلد بزرگ با نام «بحوث فى الاصول» چاپ شده است.
4. چندین رساله در مباحث مختلف اصولی.
5. حاشیه بر رساله قطع شیخ انصاری.
6. نهایه الدرایه فى شرح الکفایه، در چهار جلد
7. کتاب الاجاره
8. صلاه الجماعه
9. صلاه المسافر
این سه کتاب هم بتازگى در یک مجلد با نام "بحوث فى الفقه" انتشار یافته است.
10. حاشیه کتاب المکاسب
11. حاشیه بر کتاب الطهاره شیخ اعظم انصاری.
12. چندین رساله فقهی.
13. سه منظومه درباره اعتکاف، روزه و نماز جماعت
14. الوسیله توضیح المسائل به زبان عربی
15. ذخیرة العباد. توضیح المسائل فارسی
16. تحفة الحکیم.
17. رساله فى اثبات المعاد الجسمانی
18. حاشیه بر اسفار ملاصدرا.
19. مکاتبات فلسفى و عرفانی، مجموعه‎اى است از 14 نامه در شرح و تحلیل دو بیت شعر از عطار نیشابوری
20. تفسیر قرآن این تفسیر که گویا نیمه تمام مانده تاکنون چاپ نشده است.
21. الانوار القدسیه مجموعه دل انگیزى از اشعار عربى آیه الله غروی است.
22. دیوان مفتقر، این کتاب که شعرهاى فارسى حکیم غروى را در خود گرد آورده است با نام نامناسبى که هیچ برازنده ایشان نیست دهها بار چاپ شده و انتشار یافته است و این اشتباه از آنجا ناشى شده است که پدر شاعر حکیم و عارف حوزه نجف حاج محمدحسن اصفهانى معروف به معین التجار، کمپانى یعنى شرکت راه‎آهن بغداد - کاظمین را به عهده داشت و او بود که برای نخسین بار بانى این کار خیر گشت. از اینجا و تنها به همین علت است که دیوان اشعار فرزندش با نام «دیوان کمپانی» و نام آن حکیم الهى به نام «آیة الله کمپانی» معروف گشت. ولى چنانکه شمارى نقل کرده‎اند او از این اسم ناراضى بود و از شنیدن این کلمه بیگانه به سختى ناراحت می‎شد.
23. دیوان غزلیات یا مجموعه عارفانه‎ها

شاگردان:
مکتب علامه نورى را چه در علم اصول و فقه و چه در حکمت و فلسفه باید از مکتبهاى بسیار پربرکت شیعه به حساب آورد. بر طبق تحقیقی حدود یکصد و پنجاه بزرگوار افتخار شاگردى در مکتب علامه غروى را داشته‎اند. عجیب اینکه در میان شاگردان، از مرجع تقلید و فقیه و فیلسوف گرفته تا مفسر و محدث و متفکر و نویسنده و عارف و واعظ و... را می‎توان دید که همگى به نوعى به شاگردى غروی اصفهانى مباهات می‎کرده‎اند. اکنون ما تنها از بعضى از آنان نام می‎بریم: حضرات آیات:
1. سید محمد حجت کوه کمرى
2. سید حسین طباطبایى بروجردى
3. سید محمد هادى میلانى
4. سید ابوالقاسم خویى
5. سید عبدالاعلى سبزوارى
6. سید محمد کاظم موسوى حسینى
7. شیخ سلمان خاقانى
8. شیخ محمدتقى بهجت فومنی رشتی
9. حاج شیخ على محمد بروجردى
10. علامه سید محمد حسین طباطبایی
11. علامه شیخ عبدالحسین امینی تبریزى
12. شیخ محمدرضا مظفر
13. شیخ محمدحسین مظفر
14. محمد طاهر آل شیخ راضی
15. سید محمد حسین طباطبایى تبریزى
16. میرزا یوسف ایروانی
17. شیخ اعتماد رشتی.

سخن بزرگان:
1. سید محمدهادی میلانی: شیعه در دویست سال اخیر فردی را با جامعیت مرحوم غروی اصفهانی به خود ندیده است. پس از وفات میرزای نائینی اعلامیه ای به امضای مرحوم ملکی و حضرات آیات آقای میلانی و آقای خویی به این مضمون انتشار یافت: «بعد از مرحوم شیخ انصاری در این اواخر نظیر مرحوم غروی اصفهانی در روزگار تشیع پیدا نشده و در حوزه نجف اشرف نظیر ایشان نیست».
2. سیدمحمدحسین طباطبایی: «استاد بزرگ، حکیم خداشناس و فقیه پارسا و دایرمدار آسمان پژوهش و تحقیق، و سالک و مرزبان سلوک و دانش و تدقیق، سیخ محمدحسین اصفهانی غروی است که خدا مقام بلندش را بلندتر سازد.»
3. ادیب محمدعلی اردوبادی: «استاد بزرگ ما یکه سوار هر میدان بود، از هر نظر بی نظیر می نمود و نسبت هر فضیلت به او مانند نسبت دندانه های شانه به شانه است. او در هر یک از دانش های حکمت، کلام، فقه، اصول، تفسیر، حدیث، شعر و ادب، تاریخ، معارف، اخلاق و عرفان به طور مساوی وارد بود و در هر کدام از ملکات برتری فضایل، روحیات کریمانه و کارهای نیکو و گسترده و فضیلت های توصیف شده او است. از جدیت شدید در عبادت، زندگی کردن در زهد، و شب زنده داری گرفته تا سجده های طول و دراز و ریاضت و تهذیب و محاسبه نفس، همه برای او یکی و مساوی بود و به هیچ وجه برای خدا، مشکل نیست که جهان را در یک فرد جمع نماید و حکمت نوری است که خدا در دل هر کس که سزاوار باشد می اندازد.»
4. سید عبدالعزیز طباطبایی یزدی: «من در تاریخ تشیع، فیلسوفی متعبدتر از شیخ محمدحسین اصفهانی نمی شناسم، او عاشق عبادت و شیفته نماز و زیارت بود. به اهل بیت اطهار علیهم السلام ارادت ویژه ای داشت.»

وفات
پنجم ماه ذیحجه سال 1361 ق. روز دوشنبه بود که از فراز بارگاه قدس مولا على (ع) خبر وفات بزرگ استاد نجف به گوش همگان رسید. این خبر چنان نابهنگام بود که فضلا و دانشوران حوزوى را دچار تحیر غمبار کرد. بزرگ ادیب شیعی، علامه اردوبادی، سوگ سروده‎اى را که در گرامیداشت استادش گفته بود و رد زبان همگان ساخت. مردم بویژه شاگردان و یاران و نزدیکان استاد که سخت از این فاجعه اندوه بار، آزرده و آشفته بودند، بیتى از آن سوگواره دلسوز را به هم می‎خواندند و ناله می‎کردند. ادیب اردوبادى در آن بیت گفته بود: «آری تشییع پیکر نابغه نجف و خادم صادق امام حسین ‎ (ع) با نام و یاد حسین (ع) برگزار شد و در آستان قدس علوی، زیر ایوان طلاى مولا جنب مناره شمالى در مقبره کوچکى در کنار مقبره علامه حلى به خاک سپرده شد.»

Sources

Keywords