نزول سوره های انعام، صافات، لقمان و سبأ

سوره انعام محتوای آیات:
خدف اساسی این سوره مانند سایر سوره های مکی دعوت به اصول سه گانه «توحید»، «نبوت» و «معاد» است، اما بیش از همه در مرد یگانه پرستی و مباره با شرک و بت پرستی سخن می گوید. دقت در آیات این سوره می تواند روح نفاق و پراکندگی را از میان مسلمانان برچید و گوش ها را شنوا و چشم ها را بینا و دل ها را دانا سازد بنابراین نباید در جلساتی که با عنوان «ختم انعام» به راه می افتد تنها به خواندن الفاظ این سوره کفایت کنیم بلکه باید با تدبر در آیات آن روح خود را از مفاهیم این سوره سیراب نموده و بهره های توحیدی از این سوره ببریم.
مکی یا مدنی بودن آیات: از برخی روایات اهل بیت (ع) فهمیده می شود که تمام آیات این سوره یک جا نازل شده و ظاهرا تمام آن در مکه نازل شده است، اما برخی از مفسرین در این قول اختلاف کرده و گفته اند آیات 90 تا 93 و آیات 150 تا 153 در مدینه نازل شده است. بعضی دیگر گفته اند تمامی آن مکی است بجز آیه ی 151 و 152.
گروه چهارم تمام آیات سوره بجز دو آیه را مکی دانسته و گفته اند این دو آیه در مورد مردی یهودی که گفته بود: «ما انزل الله علی بشر من شیء...» و در مدینه نازل شده است و عده ای دیگر گفته اند تمام این سوره مکی است بجز یک آیه، آن هم آیه «ولواننا نزلنا الیهم الملائکه...» می باشد.
قول بهتر از نظر ما همان قول اول است زیرا هم پیوستگی آیات به نزول تمام آن در مکه دلالت دارد و هم از ائمه طاهرین (ع) روایت شده که تمام این سوره مکی است.
موضوعات تاریخی: در این سوره به موضوع تاریخی مهمی که مربوط به تاریخ اسلام باشد اشاره نشده است.

سوره صافات محتوای آیات:
محتوای این سوره در بخش های زیر خلاصه می شود:
1- بخشی پیرامون گروه هایی از ملائکه و فرشتگان خداوند و در مقابل آنها گروهی از شیاطین سرکش و سرنوشت آنها. 2- سخن از کفار و انکارشان نسبت به نبوت و معاد و عاقبت کار ایشان در قیامت و گرفتاری تمام آنها در چنگال عذاب الهی و سخن از بخشی از نعمت های مهم بهشتی و لذات و زیبایی ها و شادکامی های بهشتیان 3- بیان قسمتی از تاریخ انبیای بزرگی همچون روح و ابراهیم و اسحاق و موسی و هارون و الیاس و لوط و یونس 4- بحث از یکی از انواع شرک که شاید بتوان آن را بدترین نوع شرک دانست، یعنی اعتقاد به رابطه خویشاوندی میان خداوند و جن یا خداوند و فرتشگان. 5- اشاره به پیروزی لشکر حق و شکست لشکر کفر و شرک و نفاق.
مکی یا مدنی بودن آیات: همچنان که از سیاق آیات این سوره بر می آید، تمام آن در مکه ی مکرمه نازل شده است.
موضوعات تاریخی: در این سوره نیز به موضع تایخی مهمی اشاره نشده است.

سوره لقمان محتوای آیات:
در این سوره پس از ذکر حروف مقطعه اشاره به عظمت قرآن و هدایت و رحمت بودن آن برای مومنانی که واجد صفات ویژه هستند. می کند و پس از نشانه های خدا در آفرینش آسمان و برپاداشتن آن بدون هیچ ستون و پایه ای سخن می گوید. بعد از آن از آفرینش کوهها و جنبندگان مختلف و نزول باران و پرورش گیاهان سخن گفته و در بخش بعدی قسمتی از سخنان حکمت آمیز لقمان به فرزندش را نقل می کند.
در بخش پنجم: به دلائل اثبات توحید اشاره نموده و سخن از تسخیر آسمان و زمین و نعمت های وافر پروردگار و نکوهش منطق بت پرستان که بر اساس تقلید از نیاکان در این وادی گمراه افتاده اند به میان می آورد. در بخش پایانی نیز اشاره ی کوتاه و تکان دهنده ای به مساله معاد و زندگی پس از مرگ داشته و به انسان هشدار می دهد که مغرور به زندگی دنیا نشود و او را متوجه علم غیب خداوند می کند.
مکی یا مدنی بودن آیات: در مکی یا مدنی بودن آیات این سوره اختلاف شده. برخی گفته اند تمام آیات آن در مکه مکرمه نازل شد و برخی آیات 27 و 28 و 29 را استثنا کرده و گفته اند این سه آیه مدنی هستند.
موضوعات تاریخی: در مجمع البیان آمده است: آیه «ومن الناس من یشتری لهوا لحدیث...»؛ «از مردم کسى است که سخن ها و داستان هاى بیهوده را که باز دارنده ...»، (لقمان/ 6)، درباره نضر ابن حارث بن علقمه بن کلده نازل شده؛ چون او مردی تاجر بود به ایران سفر می کرد در آن جا اخبار و افسانه های ایرانی را از منابعش می گرفت سپس می آمد و برای قریش نقل می کرد و به ایشان می گفت: «محمد از عاد و ثمود برایتان تعریف می کند، من از «رستم» و «اسفندیار» و «اکاسره»؛ مردم هم قصه های او را گوش داده و به آیات قرآن گوش نکرده و دل نمی دادند.

سوره سبأ محتوای آیات:
این سوره به این علت که سرگذشت قوم سبأ را بیان می کند سبأ نامیده شده و آیات آن حول پنج محور نازل شده است: 1- مساله توحید و ربوبیت پرورگار و بیان بخشی از آیت الهی در جهان 2- قیامت که بخش عمده ی این سوره را شامل می شود 3- نبوت انبیای پیشین و نبوت پامبر اسلام- بصورت خاص- که در این بخش پاسخ برخی بهانه جویی ها و بیان پاره ای از معجزات انبیای گذشته نیز مطرح شده است. 4- بیان برخی از نعمت های برگ خداوند و سرنوشت شکرگزاران و ناسپاسان که در ضمن بیان گوشه ای از زندگانی حضرت سلیمان (ع) و قوم سبا صورت گرفته 5- دعوت به تفکر و اندیشه و ایمان و علم صالح
مکی یا مدنی بودن آیات: در مکی یا مدنی بودن آیات این سوره اختلاف نظر وجود دارد برخی تمام آن را مکی و برخی به جز آیه ششم الباقی را مکی دانسته اند.
موضوعات تاریخی: در این سوره به موضوع تاریخی مهمی که مربوط به تاریخ اسلام باشد اشاره نشده است.

Sources

Keywords