کتاب منشور جاوید قرآن (نخستین تفسیر موضوعی به زبان فارسی)

این کتاب که چهره تازه ای از تفسیر قرآن یا نخستین تفسیر موضوعی به زبان فارسی است، یکی از آثار و تألیفات ارزشمند آیة الله جعفر سبحانی تبریزی است. یکی از گام های مؤثری که باید مفسران اسلامی در تشریح و تفهیم مقاصد عالی قرآن بردارند، این است که دگرگونی بس عمیقی در شیوه تفسیر به وجود آورند و از تکرار شیوه واحدی در تفسیر قرآن که همان تفسیر قرآن به صورت سوره به سوره یا آیه به آیه است خودداری نمایند، بار دیگر توجه خود را به شیوه دیگری از تفسیر که همان تفسیر قرآن به صورت موضوعی است، معطوف دارند. نگارنده به خاطر همین هدف مقدس که دیگران را نیز به آن دعوت می کنند گامی بس کوتاه در طریق آن برداشته و برای نخستین بار تفسیر موضوعی به زبان فارسی به نسل نوخاسته و تشنه حقایق بس بلند قرآن تقدیم می نماید. در این کتاب حدود بیست موضوع از مباحث عقلی و اجتماعی و اخلاقی قرآن که مورد توجه نسل جوان و... مطرح شده به صورت روشن و موضوعی مورد بررسی قرار گرفته است. این کتاب 14 جلدی است که 12 جلد آن به چاپ رسیده است.

زندگینامه (آیة الله جعفر سبحانی تبریزی)
حضرت آیة الله جعفر سبحانی تبریزی در 28 شوال المکرم 1347 هـ.ق (20 فروردین 1308 ش) در تبریز در خانواده علم و تقوا و فضیلت دیده به جهان گشود. آیة الله حاج شیخ جعفر سبحانی پس از فراغت از تحصیلات ابتدایی در مکتبخانه مرحوم میرزا محمود فاضل به فراگیری متون ادب پارسی پرداخت و کتابهای گلستان و بوستان و تاریخ معجم و نصاب الصبیان و ابواب الجنان و... را فرا گرفت. در 14 سالگی رهسپار مدرسه علمیه طالبیه تبریز گردید. از اساتید ایشان می توان به آیة الله روح الله خمینی و حاج شیخ حسن نحوی و میرزا محمدعلی مدرس خیابانی صاحب ریحانة الادب و استاد علامه طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان یکی از مدرسان دارالتبلیغ اسلامی قم به شمار می روند که در زمینه تاریخ ملل و کلام اسلامی تحقیق می کنند و همچنین وی مؤسس مرکز مطالعات کلام اسلامی (مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام صادق (ع)) در قم (1359) است و یکی از اساتید برجسته حوزه علمیه قم است که در علم کلام سرآمد حوزه است. ایشان پس از درگذشت آیة الله شیخ جواد تبریزی و با استظهار به درخواست گروهی از مردم آذربایجان به صحنه مرجعیت وارد شد. از دیگر فعالیت های علمی و فرهنگی ایشان می توان به: تأسیس و نگارش دانشنامه کلام اسلامی، تأسیس مجله و مرکز تخصصی کلام اسلامی، تألیف کتب درسی دانشگاهی و حوزوی و عضویت در هیأت امنای دایرة المعارف اسلامی و.... اشاره کرد و از جمله آثار ایشان، الکتب الکلامیه و معجم المتکلمین، موسوعه طبقات الفقها، معجم التراث و الموسوعه الرجالیه، فروغ ابدیت، سیمای فرزانگان، آئین وهابیت و...

ساختار بندی کتاب:
این کتاب 12 جلدی است که جلد نخست آن شامل 24 اصل به شرح زیر است:
- اصل نخست: یکتاپرستی
- اصل دوم: نیکی به پدر و مادر
- اصل سوم: فرزندکشی
- اصل چهارم: مبارز با فساد جنسی
- اصل پنجم: احترام به جان انسان
- اصل ششم: حمایت از یتیم
- اصل هفتم: ابعاد قسط و عدل
- اصل هشتم: تکلیف در حدود قدرت
- اصل نهم: عدالت در گفتار
- اصل دهم: وفاداری به پیمان ها
- اصل یازدهم: مسئولیت انسان درباره ابزار شناخت
- اصل دوازدهم: امکان شناخت جهان
- اصل سیزدهم: اسراف و تبذیر
- اصل چهاردهم: تعصب های کور
- اصل پانزدهم: زبان در قرآن
- اصل شانزدهم: شکر و سپاس
- اصل هفدهم: آزمایشهای الهی
- اصل هجدهم: از خود بیگانگی
- اصل نوزدهم: داستانهای قرآن
- اصل بیستم: قلب و فؤاد
- اصل بیست و یکم: زندگی اجتماعی طرحی است در آفرینش
- اصل بیست و دوم: بعد جهانی جامعه
- اصل بیست و سوم: قانون مندی جامعه و تاریخ
- اصل بیست و چهارم: سنت های تغییرناپذیر

1- جلد اول: مسائل اجتماعی و اخلاقی: در این جلد فرمانهای دهگانه که در سوره انعام آیه های 152 و 151 داده شده و همچنین دستوراتی که در سوره اسراء از آیه های 22 تا 39 بیان گردیده است به صورت موضوعی تفسیر شده اند.
2- جلد دوم: پیرامون توحید و مراتب آن: در این جلد، در فصول دوازده گانه، مسائل مربوط به توحید از قبیل خداشناسی فطری و پیمان در عالم ذر، تسبیخ و ثناگویی ذرات جهان، براهین نه گانه وجود خدا در قرآن و... به صورت موضوعی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
3- جلد سوم: پیرامون اخلاقی و عرفانی: در این جلد مسائلی چون جهاد در اسلام، هجرت در قرآن، حق و باطل در کتاب آسمانی، اخلاص در عمل، نور و ظلمت و... مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
4- جلد چهارم: پیرامون منافقان و ستون پنجم: این جلد از دو بخش تشکیل شده: بخش اول درباره نفاق و منافقان و حرکت آنان در حوادث مختلف صدر اسلام و بخش دوم که در آن درباره مراحل آفرینش انسان، بقای روح پس از مرگ، ابعاد روان انسان و... به صورت موضوعی تفسیر شده است.
5- جلد پنجم: پیرامون عصمت پیامبران و امامان: در این جلد پیرامون مراتب و دلایل عصمت، دستاویزهای کلی مخالفان عصمت و اندیشه های بی پایه آن درباره عصمت پیامبرانی چون حضرت آدم و نوح و یوسف و موسی و سلیمان و ایوب (ع) بحث شده و ضمنا عصمت امام در نظر قرآن نیز مورد بررسی قرار گرفته است.
6- جلد ششم: پیرامون نبوت پیامبر اسلام (ص): این جلد ویژه بحث حول موضوعاتی مربوط به پیامبر خاتم (ص) از قبیل اخذ میثاق مؤکد از پیامبران پیشین، دوران کودکی آن حضرت و نزول وحی و مسئله انقطاع آن و معراج و... است که به صورت موضوعی تفسیر شده اند.
7- جلد هفتم: پیرامون حیات پیامبر در قرآن: در این جلد حیات پیامبر پس از هجرت، غزوات و نیز صلح و بیعت ایشان در حدیبیه و فتح مکه، مباهله و مقام اهل بیت (ع) ویژگی های پیامبر و... به صورت موضوعی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
8- جلد هشتم: پیرامون شفاعت و احباط و تکفیر: در این جلد نظریه دانشمندان اسلام درباره شفاعت، انواع شفاعت، نتیجه شفاعت، پاسخ به انتقادات ناروا از شفاعت، سرانجام شفاعت در احادیث و ادبیات عربی و فارسی و... مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
9- جلد نهم: پیرامون معاد و روز بازپسین: در این جلد معاد در برنامه پیامبران پیشین، دلایل قطعی بودن معاد، منکران معاد، سرانجام کیفیت معاد از نظر جسمانی و روحانی و... مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
10- جلد دهم: پیرامون مصلحان آسمانی: در این جلد بعثت پیامبران از دیدگاه قرآن، علل بحث، وحی و اقسام آن، شرایط لازم در پیامبران از قبیل عصمت و علم و دانش سرشار و طرق اثبات نبوت و... مورد بررسی قرار گرفته است.
11- جلد یازدهم: پیرامون قصص انبیاء: در این جلد سرگذشت حضرت آدم در محورهای شش گانه، سرگذشت حضرت ادریس و زندگی حضرت نوح و هود و صالح و ابراهیم خلیل و اسماعیل و لوط، اسحاق و یعقوب تا حضرت یوسف (ع) به صورت موضوعی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
12- جلد دوازدهم: پیرامون قصص انبیاء: این جلد به دنبال جلد یازدهم حیات و زندگی سراسر عبرت و درس پیامبران را موضوع سخن قرار می دهد. در این جلد زندگانی حضرت شعیب (ع) و به دنبال آن زندگی حضرت موسی بن عمران (ع) و فرزندش سلیمان بن داوود (ع) و سرانجام حیات پیامبرانی چون ایوب و یونس و زکریا و یحیی و مسیح از نظر قرآن مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.

این کتاب در سال 1360 توسط کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین علی (ع) در اصفهان منتشر گردیده است.

Sources

Keywords